Współczesne kierunki w edukacji [AP-3F-WKE] Semestr letni 2023/2024
Ćwiczenia, grupa nr 2

Wprowadzenie – omówienie programu, wskazanie lektur, wymagań. Omówienie podstawowych pojęć i zagadnień.

Literatura uzupełniająca:

B. Śliwerski, Wychowanie. Pojęcie – znaczenia – dylematy, w: Wychowanie. Pojęcia. Procesy. Konteksty, tom 1, red. M. Dudzikowa, M. Czerepaniak-Walczak, GWP, Gdańsk 2007.

S. Palka, Metodologia. Badania. Praktyka pedagogiczna, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2006.

B. Śliwerski, Podstawowe prawidłowości pedagogiki, Warszawa 2011.

J. Górniewicz, Kategorie pedagogiczne, Olsztyn 2001.

Z. Kwieciński, Pedagogika i edukacja wobec wyzwania kryzysu i gwałtownej zmiany społecznej, w: Alternatywy myślenia o/dla edukacji, red. Z. Kwieciński, Warszawa 2000, s. 7-12.

H. Berner, Współczesne kierunki pedagogiczne, w: Pedagogika. Podstawy nauk o wychowaniu, t. 1, red. B. Śliwerski, Gdańsk 2006, s. 195-276.

R. Moore, Socjologia edukacji, w: Pedagogika. Podstawy nauk o wychowaniu, t. 2, red. B. Śliwerski, Gdańsk 2006 (rozdz. „Struktura dyskursu edukacyjnego”), s. 412-433.

Moduł A. Koncepcyjne horyzonty idei edukacyjnych współczesnych kierunków w edukacji

I. Edukacja i wzorzec afirmacji kształcenia ogólnego/humanistycznych intencji edukacji pedagogiki kultury

Lektura obowiązkowa:

I. Wojnar, Humanistyczne intencje edukacji, Warszawa 2000, s. 74-88; 125-135.

Literatura uzupełniająca:

S. Hessen, O sprzecznościach i jedności wychowania, Warszawa 1997, s. 142-151, s. 156-175

W. Dilthey, Budowa świata historycznego w naukach humanistycznych, Gdańsk 2004,

s. 25-30 , s. 190-207.

J. Gajda, Pedagogika kultury w zarysie, Kraków 2006.

B. Milerski, Pedagogika kultury, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2003, t. 1, s. 220-231.

M. Sekreta, Współczesna niemiecka filozofia i pedagogika kultury, w: Polskie badania nad myślą pedagogiczną w latach 1900-1939. Perarga, Gdańsk 2006, s. 87-106.

II. Edukacja i wzorzec afirmacji powinności odkrywania tego, co nieznane/przesłonięte pedagogiki fenomenologicznej

Literatura obowiązkowa:

M. Krupska, Możliwość wykorzystania koncepcji relacji pedagogicznej Maxa van Manena w teorii wychowania, t. 1, Kraków 2021s. 167-177; 185-213.

Lektura uzupełniająca:

W. Cichoń, Znaczenie myśli Ingardena dla teorii wychowania. In W kręgu filozofii Romana Ingardena, edited by Wadysław Stróżowski, Adam Węgrzecki, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1995, s. 211–217.

J. Filek, Fenomenologia wychowania, w: tenże, Filozofia jako etyka, Wydawnictwo Znak, Kraków 2001, s. 82-121.

K. Ablewicz, Teoretyczne i metodologiczne podstawy pedagogiki antropologicznej, Kraków 2003, s. 99-120.

N. Pelcova, Człowiek i wychowanie w refleksji fenomenologicznej, Warszawa 2014 („Wychowanie jako sztuka poruszania się w życiu”), s. 163-181.

J. Gara, Świat życia codziennego” jako źródło wiedzy pedagogicznej, „Przegląd Pedagogiczny” 2009 nr. 2, s. 5-19.

J. Gara, Fenomenologiczna kategoria świata życia codziennego jako przesłanka eksplikacji sensów edukacji, „Forum Pedagogiczne” 2017 nr. 2, s. 145-167.

J. Gara, Fenomenologiczne inspiracje hermeneutycznego rozjaśniania fenomenu edukacji, „Kwartalnik Pedagogiczny” 2015 nr. 2-3 (236), s. 114-144.

J. Grondin, Gadamera doświadczenie i teoria wychowania: uczenie się, że inny może mieć rację, „Kwartalnik Pedagogiczny” 2015 nr. 2, s. 11-29

III. Edukacja i wzorzec afirmacji nieredukowalnej jednostkowości/autentyczności bycia pedagogiki egzystencjalnej

Literatura obowiązkowa:

G. L. Gutek, Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji, Gdańsk 2003 (rozdz. „Egzystencjalizm a edukacja”), s. 110-132.

Lektura uzupełniająca:

M. Nowak, Pedagogika egzystencjalizmu: jej założenia, cele i rola w rozwoju nauk pedagogicznych, „Rocznik Nauk Społecznych” 2004, tom XXXII, zeszyt 2, s. 5-29.

J. Tarnowski, Pedagogika egzystencjalna, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2003, t. 1, s. 248-260.

B. Suchodolski, Egzystencjalizm i jego teoria wychowawcza, w: tenże, O pedagogikę na miarę naszych czasów, Książka i Wiedza, Warszawa 1958, 283-337.

J. Patocka, „Świat naturalny” w medytacjach autora po trzydziestu trzech latach, Warszawa 2019 („Ludzkie życie a ruch egzystencji”), s. 93-100.

D. Będen, Sokrates jako wychowawca. Sokratejskie rozmyślania Jana Patocki, „Forum Pedagogiczne” 2019 nr. 2 cz. 2, s. 93-102.

J. Gara, Istnienie i wychowanie. Egzystencjalne inspiracje myślenia i działania pedagogicznego, Warszawa 2021, s. 69-118.

J. Gara, Egzystencjalna problematyzacja poszukiwania, poznawania i tworzenia samego siebie, „Przegląd Pedagogiczny” 2017 nr. 2, s. 9-33.

IV. Edukacja i wzorzec afirmacji dowartościowania dziecięcego świata doświadczenia/statusu społecznego dziecka pedagogiki pajdocentrycznej

Lektura obowiązkowa:

W. Jamrożek, Pedagogika „nowego wychowania”, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Wydanie nowe, Warszawa 2019, s. 693-704.

Literatura uzupełniająca:

J. Korczak, Jak kochać dziecko. Prawo dziecka do szacunku, Warszawa 2002, s. 155-181 (Prawo dziecka do szacunku).

M. Montessori, Domy dziecięce, Warszawa 2005, s. 48-66.

B. Śliwerski, Pedagogika dziecka Studium pajdocentryzmu, Gdańsk 2007.

J. Zubelewicz, Filozofia wychowania. Aksjocentryzm i pajdocentryzm, Warszawa 2002.

J. Bińczycka, Korczakowska pedagogika emancypacyjna, w: Nowe konteksty (dla) edukacji alternatywnej XXI wieku, red. B. Śliwerski, Kraków 2001, s. 609-614.

S. Sztobryn, Pedagogika Nowego Wychowania, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2003, t. 1, s. 278-292.

V. Edukacja i wzorzec afirmacji uczenia się przez działanie/skutków działania pedagogiki pragmatyzmu

Lektura obowiązkowa:

Z. Melosik, Pedagogika pragmatyzmu, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2003, t. 1, s. 307-323.

Literatura uzupełniająca:

J. Dewey, Moje pedagogiczne credo, Warszawa 2005, s. 9-15, s. 25-26

R. Rorty, Edukacja i wyzwanie postnowoczesności, w: Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach, red. Z. Kwieciński, L. Witkowski, Warszawa 1993 , s. 96-101.

K. Sośnicki, Rozwój pedagogiki zachodniej na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa 1967 (rozdział „Filozofia i pedagogika pragmatyzmu”), s. 73-94.

VI. Edukacja i wzorzec afirmacji świadomości krytycznej/dekonstrukcji praktyk pozbawionych uprawomocnień pedagogiki krytycznej

Lektura obowiązkowa:

T. Szkudlarek, Pedagogika krytyczna, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2003, t. 1, s. 363-377.

Literatura uzupełniająca:

H.A. Giroux, Teoria krytyczna i racjonalność w edukacji obywatelskiej, w: Spory o edukację. Dylematy i kontrowersje we współczesnych pedagogiach, red. Z. Kwieciński, L. Witkowski, Warszawa 1993,

s. 111-139.

P. Bourdieu, J.-C. Passeron, Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, Warszawa 1990, s. 59-69.

„Chowanna”. Studia i eseje. Kurs na ignorancję (Giroux) 2020 nr. 1 (54).

VII. Edukacja i wzorzec afirmacji społecznej sprawczości/podmiotowego samostanowienia pedagogiki emancypacyjnej

Lektura obowiązkowa:

M. Czerepaniak-Walczak, Pedagogika emancypacyjna. Rozwój świadomości krytycznej człowieka, Gdańsk 2006, s. 127-153.

Literatura uzupełniająca:

H. Zielińska-Kostyło, Pedagogika emancypacyjna, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2003, t. 1.

M. Czerepaniak-Walczak, Między dostosowaniem a zmianą. Elementy pedagogiki emancypacyjnej, Szczecin 1995.

M. Czerepaniak-Walczak, Realizm krytyczny jako metodologiczna perspektywa pedagogiki emancypacyjnej, „Socjologia wychowania” 1997 nr 13.

B. Śliwerski, Współczesne nurty wychowania, Kraków 2001, s. 261-283.

VIII. Edukacja i wzorzec afirmacji bogactwa inności kulturowej/tożsamości kultur pogranicza pedagogiki międzykulturowej

Lektura obowiązkowa:

T. Szkudlarek, Pedagogika międzykulturowa, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2003, t. 1, s. 415-424.

Literatura uzupełniająca:

J. Nikitorowicz, Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej, Gdańsk 2005, 200-232.

T. Lewowicki, W poszukiwaniu modelu edukacji międzykulturowej, w: Pedagogika i edukacja wobec nowych wspólnot i różnic w jednoczącej się Europie, red. E. Malewska, B. Śliwerski, Kraków 2002, s. 23-40.

B. Śliwerski, Współczesne nurty wychowania, Kraków 2001, s. 283-302.

J. Nikitorowicz, i inn., Pedagogika kultury i edukacja międzykulturowa w pierwszych dekadach XXI wieku. Stan badań i strategie rozwoju, w: Współczesne problemy pedagogiki. W kierunku integracji teorii i praktyki, red. nauk. S. M. Kwiatkowski, Wydawnictwo APS, Warszawa 2021, s. 103-115.

IX. Edukacja i wzorzec afirmacji antysystemowych alternatyw/demaskowania pseudoedukacji pedagogiki negatywnej

Lektura obowiązkowa:

B. Śliwerski, Pedagogika negatywna, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Warszawa 2003, t. 1, s. 436-451.

Literatura uzupełniająca:

H. von Schoenebeck, Antypedagogika. Być i wspierać zamiast wychowywać, Warszawa 1994, s. 86-128.

I. Illich, Celebrowanie świadomości, Poznań 1994, s. 113-148.

B. Śliwerski, Współczesne nurty wychowania, Kraków 2001, s. 323-357.

H. von Schoenebeck, Postpedagogika. Od antypedagogiki do Amication, Kraków 2009.

H. von Schoenebeck, Wsparcie zamiast wychowania, „Podstawy edukacji” 2009 nr. 2, 227-235.

X. Edukacja i wzorzec afirmacji nielinearności postępu i zaniku „wielkich narracji” pedagogiki ponowoczesnej

Literatura obowiązkowa:

Z. Melosik, Pedagogika postmodernizmu, w:, Pedagogika, tom 1, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, s. 452-464.

Literatura uzupełniająca:

J.-F. Lyotard, Kondycja ponowoczesna. Raport o stanie wiedzy, Warszawa 1997 (rozdział 1, 3, 10), s. 25-34, 41-46, 111-119.

Z. Bauman, Edukacja: wobec, wbrew i na rzecz ponowoczesności, w: Wychowanie. Pojęcia – procesy – konteksty, tom. 1. red. M. Dudzikowa, M. Czerepaniak-Walczak, Gdańsk 2007, s. 139-154.

B. Śliwerski, Współczesne nurty wychowania, Kraków 2001, s. 357-386.

T. Szkudlarek, Edukacja w wieloznaczności: pespektywa postmodernistyczna, w: Odmiany myślenia o edukacji, red, J. Rutkowiak, Kraków 1995, s. 265-282.

Moduł B. Aplikacyjne horyzonty praktyki edukacyjnej współczesnych kierunków w edukacji

XI. Edukacja i problem środowiska szkolnego i klasy szkolnej jako społecznej przestrzeni partycypacji i upodmiotowienia oraz współczesne modele redefinicji funkcji szkoły i praktyk odziaływań szkolnych

Literatura obowiązkowa:

Cz. Kupisiewicz, Dydaktyka, Kraków 2012 (rozdz. „Uczeń”, „Szkoła”), s. 210-222; 258-280.

Literatura uzupełniająca:

J. Bałachowicz, Style działań edukacyjnych nauczycieli klas początkowych. Między uprzedmiotowieniem a podmiotowością, Warszawa 2009 (rozdz. „Kształtowanie doświadczeń podmiotowości dzieci na zajęciach w badanych klasach”), s. 221-279.

M. Czerepniak-Walczak, Podmiot i podmiotowość, w: tenże, Pedagogika emancypacyjna. Rozwój świadomości krytyczne człowieka, Gdańsk 2006, rozdz. 8, s. 112-127.

J. Górniewicz, Kategorie pedagogiczne, Olsztyn 2001, s. 23-41.

M. J. Szymański, Edukacyjne problemy współczesności, Kraków 2014, s. 101-118.

XII. Edukacja i problem doświadczenia uczniów w perspektywie sprawczości środowiska szkolnego/stylów działań edukacyjnych w instytucjonalnych praktykach odziaływań szkolnych

Literatura obowiązkowa:

J. Bałachowicz, Style działań edukacyjnych nauczycieli klas początkowych. Między uprzedmiotowieniem a podmiotowością, Warszawa 2009 (rozdz. „Style działań edukacyjnych nauczycieli a szkolne doświadczenia uczniów”), s. 280-308.

Literatura uzupełniająca:

M. Uljens, Dydaktyka szkolna, w: Pedagogika. Podstawy nauk o wychowaniu, t. 2, red. B. Śliwerski, Gdańsk 2006, s. 105-252.

G. Mietzel, Psychologia kształcenia, w: Pedagogika. Podstawy nauk o wychowaniu, t. 2, red. B. Śliwerski, Gdańsk 2006, s. 253-292.

L. Kopciewicz, Grzeczne dziewczynki, niegrzeczni chłopcy – wytwarzanie różnic rodzajowych w dydaktyczno-wychowawczej pracy szkoły, w: Wychowanie. Pojęcia. Procesy. Konteksty, tom 4, red. M. Dudzikowa, M. Czerepniak-Walczak, GWP, Gdańsk 2008, s. 349-392.

M. Dudzikowa, Esej o codzienności szkolnej z perspektywy metafory, w: Wychowanie. Pojęcia. Procesy. Konteksty, tom 5, red. M. Dudzikowa, M. Czerepniak-Walczak, GWP, Gdańsk 2010, s. 203-246.

XIII. Edukacja i problem strukturalnych i symbolicznych konsekwencji „ukrytego programu szkoły” w instytucjonalnych praktykach odziaływań szkolnych

Literatura obowiązkowa:

J. Nowotniak, Ukryty program wychowania, w: Wychowanie. Pojęcia. Procesy. Konteksty, tom 3, red. M. Dudzikowa, M. Czerepniak-Walczak, GWP, Gdańsk 2007, rozdz. 8, s. 181-206.

Literatura uzupełniająca:

Z. Kwieciński, Socjopatologia edukacji, PAN 1992.

Z. Bauman, Ciało i przemoc w obliczu ponowoczesności, Toruń 1995.

M. Czerepniak-Walczak, Nie myśl, bądź posłuszny – dyskurs władzy w szkole, w: Wychowanie. Pojęcia. Procesy. Konteksty, tom 4, red. M. Dudzikowa, M. Czerepniak-Walczak, GWP, Gdańsk 2008, rozdz. 10, w: 263-288.

J. Kruszelnicka, Ukryty program szkół alternatywnych – projekt badań, w: Nowe konteksty (dla) edukacji alternatywnej XXI wieku, red. B. Śliwerski, Kraków 2001, s. 445-456.

J. Gara, Filozoficzna kategoria totalności jako heurystyka pseudopedagogiczności, „Kwartalnik Pedagogiczny” 2009 nr. 1, s. 31-58.

XIV. Edukacja i problem środowiska szkolnego jako przestrzeni konfliktogennej/projektowania strategii redukcji napięć i konfliktów w instytucjonalnych praktykach odziaływań szkolnych

Literatura obowiązkowa:

H. Gasik, Metody rozwiązywania sytuacji konfliktowych w szkole. Warszawa: ORE. Tekst dostępny on-line: https://bezpiecznaszkola.men.gov.pl/wp-content/uploads/2015/09/metody-rozwiazywania_all.pdf

Literatura uzupełniająca:

K. Polak, Uczeń w sytuacji konfliktów szkolnych, w: Sytuacje konfliktu w środowisku rodzinnym, szkolnym i rówieśniczym, red. D. Borecka-Biernat, Warszawa: Difin, 2010, s. 23-40.

B. Zamorska, Pokój nauczycielski jako przestrzeń dyskursu edukacyjnego, w: Wychowanie. Pojęcia. Procesy. Konteksty, tom 5, red. M. Dudzikowa, M. Czerepniak-Walczak, GWP, Gdańsk 2010, s. 369-388.

M. Dudzikowa, Esej o codzienności szkolnej z perspektywy metafory, w: Wychowanie. Pojęcia. Procesy. Konteksty, tom 5, red. M. Dudzikowa, M. Czerepniak-Walczak, GWP, Gdańsk 2010, s. 203-246.

J. Surzykiewicz, Agresja i przemoc w szkole, w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Wydanie nowe, Warszawa 2019, s. 979-1002.

20.02:

Wprowadzenie – omówienie programu, wskazanie lektur, wymagań. Omówienie podstawowych pojęć i zagadnień.

Moduł A. Koncepcyjne horyzonty idei edukacyjnych współczesnych kierunków w edukacji

27.02:

I. Edukacja i wzorzec afirmacji kształcenia ogólnego/humanistycznych intencji edukacji pedagogiki kultury

05.03:

II. Edukacja i wzorzec afirmacji powinności odkrywania tego, co nieznane/przesłonięte pedagogiki fenomenologicznej

12.03:

III. Edukacja i wzorzec afirmacji nieredukowalnej jednostkowości/autentyczności bycia pedagogiki egzystencjalnej

19.03:

IV. Edukacja i wzorzec afirmacji dowartościowania dziecięcego świata doświadczenia/statusu społecznego dziecka pedagogiki pajdocentrycznej

26.03:

V. Edukacja i wzorzec afirmacji uczenia się przez działanie/skutków działania pedagogiki pragmatyzmu

9.04:

VI. Edukacja i wzorzec afirmacji świadomości krytycznej/dekonstrukcji praktyk pozbawionych uprawomocnień pedagogiki krytycznej

16.04:

VII. Edukacja i wzorzec afirmacji społecznej sprawczości/podmiotowego samostanowienia pedagogiki emancypacyjnej

23.04:

VIII. Edukacja i wzorzec afirmacji bogactwa inności kulturowej/tożsamości kultur pogranicza pedagogiki międzykulturowej

7.05:

IX. Edukacja i wzorzec afirmacji antysystemowych alternatyw/demaskowania pseudoedukacji pedagogiki negatywnej

14.05:

X. Edukacja i wzorzec afirmacji nielinearności postępu i zaniku „wielkich narracji” pedagogiki ponowoczesnej

Moduł B. Aplikacyjne horyzonty praktyki edukacyjnej współczesnych kierunków w edukacji

21.05:

XI. Edukacja i problem środowiska szkolnego i klasy szkolnej jako społecznej przestrzeni partycypacji i upodmiotowienia oraz współczesne modele redefinicji funkcji szkoły i praktyk odziaływań szkolnych

28.05:

XII. Edukacja i problem doświadczenia uczniów w perspektywie sprawczości środowiska szkolnego/stylów działań edukacyjnych w instytucjonalnych praktykach odziaływań szkolnych

04.06:

XIII. Edukacja i problem strukturalnych i symbolicznych konsekwencji „ukrytego programu szkoły” w instytucjonalnych praktykach odziaływań szkolnych

11.06:

XIV. Edukacja i problem środowiska szkolnego jako przestrzeni konfliktogennej/projektowania strategii redukcji napięć i konfliktów w instytucjonalnych praktykach odziaływań szkolnych

Podsumowanie zajęć. Kolokwium zaliczeniowe.

dyskusja panelowa, analiza tekstów, drama, burza mózgów, metoda problemowa, realizacja zadań indywidualnych i grupowych, plakat

1. Obecność na zajęciach;

2. Znajomość literatury podstawowej;

3. Aktywny udział w dyskusji prowadzonej w trakcie zajęć;

4. Uzyskanie na kolokwium zaliczeniowym minimum 50% punktów.

grupa ćwiczeniwa dla I DZRE 2