Literatura dla dzieci z elementami biblioterapii

Tworzenie scenariuszy zajęć dydaktycznych związanych z interpretacją różnorodnych fragmentów literatury dziecięcej-i ich ocena

Interpretacje biblioterapeutycznej funkcji literatury – na wybranych przykładach literackich

Bajkoterapeutyczne i poezjoterapeutyczne koncepcje wykorzystywania fragmentów literackich w różnorodnych sytuacjach życiowych ich odbiorców-bogactwo konceptów i próby ich realizacji, także zdalnych, wraz z ich opisem

Kręcenie krótkich filmów edukacyjnych na kanwie różnorodnych pomysłów biblioterapeutycznych, jako inspiracja do dyskursów – ocena

• Kreowanie różnorodnych form obcowania z książką , w tym z literaturą dziecięcą

• Poznawanie ciekawych fragmentów literatury dziecięcej – tradycja i współczesność

• Kulturowy zwrot teorii jako nowe podejście do tekstów literackich- życie na miarę literatury- idea nowego czytania

• Biblioterapia i jej wielkie szanse wykorzystania w kreowaniu różnorodnych form kontaktu z literaturą dziecięcą- na przykładzie wybranych fragmentów literatury dziecięcej

• Bajkoterapia i poezjoterapia- istota i ich udział w kulturze i doświadczeniach życiowych człowieka

Krzyśka S .Lecznicza moc poezji w AKANT 2014

Markowski M.P. Życie na miarę literatury Kraków 2009

Molicka M. Biblioterapia i Bajkoterapia Poznań2011

Waśko A.O edukacji literackiej ( nie tylko dla polonistów) Kraków 2019

Zgółkowa H. Świat w dziecięcych słowach Poznań 2019

Przesyłanie wszystkim (!) studentom , w każdym tygodniu, merytorycznych prezentacji w Power-Poincie, skanów fragmentów tekstów literackich, opracowań naukowych dotyczących literatury dziecięcej i biblioterapii. Przesłano już studentom ok. 40 prezentacji. Teraz będzie ich więcej. Zajęcia odbywają się poprzez aplikację Teams zgodnie z godzinami wyznaczonymi w planie zajęć lub umówionymi ze studentami. Zaliczenie na podstawie prac pisemnych-esejów, scenariuszy zajęć dydaktycznych i aktywnego udziału w zajęciach akademickich.

Celem przedmiotu jest przygotowanie studentów do wykorzystywania literatury w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, zapoznanie z podstawowymi pojęciami i problemami literatury dla dzieci ze wskazaniem na jej związki z psychologią rozwojową i pedagogiką oraz na terapeutyczny wymiar literatury. Studenci na zajęciach zdobędą umiejętność analizy tekstu literackiego, ze zwróceniem uwagi na psychologiczne i intelektualne uwarunkowania lektury oraz zapoznają się z twórczością dla dzieci w aspekcie historyczno- i teoretyczno-literackim.

METODY POMIARU EFEKTÓW KSZTAŁCENIA W CZASIE STANU EPIDEMII:

Materiały do opracowania poszczególnych tematów zajęć będą przesyłane studentom drogą mailową przez pocztę USOSweb, natomiast weryfikacja zakładanych efektów kształcenia za pomocą informacji i zadań zwrotnych ( esej na jeden z podanych tematów - zob. Metody i kryteria oceniania - przesłany na pocztę USOSweb prowadzącego zajęcia)

TREŚCI PROGRAMOWE

Literatura dla dzieci – „literatura osobna” lub „literatura czwarta”. Miejsce literatury dla młodego odbiorcy w literaturze ogólnej. Początki literatury dla dzieci. Problemy dydaktyzmu i artyzmu. Związki z pedagogiką i psychologią. Obrazy dziecka i dzieciństwa w utworach różnych autorów.

Zadania literatury dla dzieci. Cechy utworu literackiego dla dzieci. Dzieło literackie jako swoisty typ wypowiedzi. Kategorie i gatunki w „literaturze osobnej”. Inicjacje czytelnicze i rozwój zainteresowania dziecka książką.

Utwór dla dzieci jako komunikat literacki. Kryteria oceny tekstu literackiego dla dzieci. Kategoria komizmu i tragizmu, piękna i brzydoty. Magiczność, symboliczność, fantazja jako naturalna potrzeba dziecka. Archetypy literatury dziecięcej. Arcydzieła literatury dziecięcej jako przygotowanie do odbioru literatury wysokiej i rozumienia kultury.

Przegląd podstawowych form gatunkowych w literaturze dla dzieci. Powiastka dydaktyczna, bajka, baśń ludowa i literacka. Rola baśni w życiu dziecka. Baśń z perspektywy psychologii rozwojowej.

Baśń jako model świata. Poszukiwanie tożsamości i oswajanie lęków w baśni. Psychoterapeutyczna moc baśni. Analiza wybranych baśni pod kątem możliwości wykorzystania ich w terapii.

Lęki u dzieci. Dziecięce strategie radzenia sobie z lękiem. Bajka terapeutyczna, jej rodzaje i sposoby terapeutycznego oddziaływania na dziecko. Przykłady bajek terapeutycznych możliwych do wykorzystania w sytuacjach trudnych.

Poszukiwania nowych środków wyrazu we współczesnej prozie i poezji dla dzieci. Wiersze dla dzieci inspirowane folklorem dziecięcym.

Paidialność jako podstawowa kategoria wiersza dziecięcego. Oblicza i funkcje komizmu w wierszach dla dzieci. Tradycja i awangardowość, czyli od M. Konopnickiej do D. Wawiłow. Znaczenie twórczości J. Tuwima, J. Brzechwy, K. Makuszyńskiego w polskiej poezji dla dzieci.

Końcowy test zaliczeniowy

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

Adamczykowa Z., Literatura dziecięca. Funkcje – Kategorie – Gatunki, Warszawa 2004.

Baluch A., Archetypy literatury dziecięcej, Wrocław 1993.

Baluch A., Ceremonie literackie, a więc obrazy, zabawy i wzorce w literaturze dla dzieci, Kraków 1998.

Bettelheim B., Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, Warszawa 2010.

Brett D., Opowiadania dla twojego dziecka. Koją, leczą, rozwiązują problemy, Gdańsk 1998.

Cichoń-Piasecka M., Baśń w kulturze, terapii i wychowaniu, [w:] Baśń w terapii i wychowaniu, red. Sz. Kawalla, E. Lewandowska-Tarasiuk, J.W. Sienkiewicz, Warszawa 2012.

Cieślikowski J., Literatura osobna, Warszawa 1985.

Molicka M., Bajkoterapia, Poznań 1999.

Papuzińska J., Dziecko w świecie emocji literackich, Warszawa 1996.

Poezja dla dzieci. Antologia form i tematów, oprac. R. Waksmund, Wrocław 1987.

Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, red. B. Tylicka, G. Leszczyński, Wrocław 2002.

Tyszkowa M., Baśń i jej recepcja z punktu widzenia psychologii rozwojowej, „Psychologia Wychowawcza”1978, nr 4.

Ziółkowska-Sobecka M., Hans Christian Andersen. Portrety autorów lektur szkolnych, Warszawa 2001.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

Baśń i dziecko, red. H. Skrobiszewska, Warszawa 1978.

Cichoń-Piasecka Małgorzata, Baśnioterapia w rehabilitacji dzieci upośledzonych umysłowo, „Szkoła Specjalna”, 2005, nr 1.

Cieślikowski J., Antologia poezji dziecięcej, Wrocław 1980.

Sto lat baśni polskiej, red. G. Leszczyński, Warszawa 1995.

Szeliga K., Bajkoterapia, czyli jak z Guziołkiem tworzyć i wykorzystywać bajki i opowiadania w biblioterapii oraz rozwoju aktywności twórczej dziecka, Kraków 2008.

Waksmund, Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej, Wrocław 2000.

Kontakt ze studentami w okresie zawieszenia zajęć podczas ogłoszonego stanu epidemicznego będzie odbywał się za pośrednictwem poczty w domenie aps.edu.pl

STUDENT ZALICZA PRZEDMIOT NA PODSTAWIE:

1. Obecności na wymaganej liczbie zajęć i aktywności na zajęciach.

2. Uzyskania pozytywnej oceny z pisemnego kolokwium zaliczeniowego, sprawdzającego znajomość problematyki z zakresu literatury dziecięcej i tekstów literatury dziecięcej.

KRYTERIA OCENY PRACY PISEMNEJ:

1. Zgodność treści pracy z tematem.

2. Pogłębione ujęcie tematu świadczące o znajomości problematyki omawianej na zajęciach i tekstów literatury dziecięcej.

3. Poprawność pracy pod względem językowym i ortograficznym.

4. Oryginalność ujęcia tematu.

PRZYKŁADOWE TEMATY PRACY PISEMNEJ:

1. Literatura dla dzieci w procesie wychowania i terapii.

2. Obrazy dziecka i dzieciństwa w wybranych tekstach literatury dziecięcej.

3. Różne oblicza dydaktyzmu w utworach dla dzieci.

4. Wartość i znaczenie baśni w życiu dziecka.

NAKŁAD PRACY STUDENTA:

Godziny kontaktowe - 15 godz.

Przygotowanie do zajęć - 15 godz.

Przygotowanie do kolokwium - 10 godz.

Punkty ECTS - 3

Literatura dla dzieci - "literatura osobna" lub "literatura czwarta" Miejsce literatury dla młodego odbiorcy w literaturze ogólnej. Początki literatury dla dzieci. Problemy dydaktyzmu i artyzmu. Związki z pedagogiką i psychologią. Obrazy dziecka i dzieciństwa w utworach różnych autorów. Zadania literatury dla dzieci. Cechy tekstu literackiego dla dzieci. Dzieło literackie jako swoisty typ wypowiedzi. Kategorie i gatunki w "literaturze osobnej". Inicjacje czytelnicze i rozwój zainteresowania dziecka książką. Specyfika odbioru literatury przez dziecięcego czytelnika. Kategoria komizmu i tragizmu, piękna i brzydoty. Magiczność, symboliczność, fantazja jako naturalna potrzeba dziecka. Archetypy literatury dziecięcej. Arcydzieła literatury dziecięcej jako przygotowanie do odbioru literatury wysokiej i rozumienia kultury.

Przegląd podstawowych form gatunkowych w literaturze dla dzieci. Powiastka dydaktyczna, bajka, baśń ludowa i literacka. Rola baśni w życiu dziecka. Baśń z perspektywy psychologii rozwojowej.

Baśń jako model świata. Poszukiwanie tożsamości i oswajanie lęków w baśni. Psychoterapeutyczna moc baśni. Analiza wybranych baśni pod kątem możliwości wykorzystania ich w terapii.

Lęki u dzieci. Dziecięce strategie radzenia sobie z lękiem. Bajka terapeutyczna, jej rodzaje i sposoby terapeutycznego oddziaływania na dziecko. Przykłady bajek terapeutycznych możliwych do wykorzystania w sytuacjach trudnych.

Poszukiwania nowych środków wyrazu we współczesnej prozie i poezji dla dzieci. Wiersze dla dzieci inspirowane folklorem dziecięcym. Paidialność jako podstawowa kategoria wiersza dziecięcego. Oblicza i funkcje komizmu w wierszach dla dzieci. Tradycja i awangardowość, czyli od M. Konopnickiej do D. Wawiłow. Znaczenie twórczości J. Tuwima, J. Brzechwy, K. Makuszyńskiego w polskiej poezji dla dzieci.

Pisemne kolokwium zaliczeniowe.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

Adamczykowa Z., Literatura dziecięca. Funkcje – Kategorie – Gatunki, Warszawa 2004.

Baluch A., Archetypy literatury dziecięcej, Wrocław 1993.

Baluch A., Ceremonie literackie, a więc obrazy, zabawy i wzorce w literaturze dla dzieci, Kraków 1998.

Bettelheim B., Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, Warszawa 2010.

Brett D., Opowiadania dla twojego dziecka. Koją, leczą, rozwiązują problemy, Gdańsk 1998.

Cichoń-Piasecka M., Baśń w kulturze, terapii i wychowaniu, [w:] Baśń w terapii i wychowaniu, red. Sz. Kawalla, E. Lewandowska-Tarasiuk, J.W. Sienkiewicz, Warszawa 2012.

Cieślikowski J., Literatura osobna, Warszawa 1985.

Molicka M., Bajkoterapia, Poznań 1999.

Papuzińska J., Dziecko w świecie emocji literackich, Warszawa 1996.

Poezja dla dzieci. Antologia form i tematów, oprac. R. Waksmund, Wrocław 1987.

Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej, red. B. Tylicka, G. Leszczyński, Wrocław 2002.

Tyszkowa M., Baśń i jej recepcja z punktu widzenia psychologii rozwojowej, „Psychologia Wychowawcza”1978, nr 4.

Ziółkowska-Sobecka M., Hans Christian Andersen. Portrety autorów lektur szkolnych, Warszawa 2001.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

Baśń i dziecko, red. H. Skrobiszewska, Warszawa 1978.

Cichoń-Piasecka Małgorzata, Baśnioterapia w rehabilitacji dzieci upośledzonych umysłowo, „Szkoła Specjalna”, 2005, nr 1.

Cieślikowski J., Antologia poezji dziecięcej, Wrocław 1980.

Sto lat baśni polskiej, red. G. Leszczyński, Warszawa 1995.

Szeliga K., Bajkoterapia, czyli jak z Guziołkiem tworzyć i wykorzystywać bajki i opowiadania w biblioterapii oraz rozwoju aktywności twórczej dziecka, Kraków 2008.

Waksmund, Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej, Wrocław 2000

Metody asymilacji wiedzy, metody problemowe, aktywizujące (np. "burza mózgów", drama)

W czasie stanu epidemii zajęcia będą prowadzone w trybie zdalnym. Materiały do zajęć będą przesyłane studentom przez prowadzącego i zamawiane przez studentów drogą elektroniczną z biblioteki APS (bibl@aps.edu.pl)

Kod umożliwiający wejście studenta do grupy zajęciowej w aplikacji TEAMS został grupie przekazany w wiadomości mailowej przez USOSmail.

gr.ćwiczeniowa I ZU/PE-PEK

Student /studentka:

- zna i rozumie strategie stymulowania aktywności poznawczej dzieci lub uczniów poprzez edukację czytelniczą; zasady wykorzystywania literatury dziecięcej do stymulowania rozwoju dziecka oraz biblioterapii; rolę inicjacji czytelniczej w rozwoju dziecka lub ucznia;

- potrafi wykorzystywać w codziennej praktyce edukacyjnej w przedszkolu i szkole odpowiednio dobraną literaturę;

- potrafi identyfikować i rozbudzać zainteresowania czytelnicze dzieci lub uczniów;

- jest gotowy/gotowa do formowania wartościowych indywidualnie i społecznie zachowań i postaw dzieci lub uczniów, w tym wobec literatury.

Na zaliczenie przedmiotu składa się przede wszystkim obecność na zajęciach i aktywny w nich udział (m.in. w dyskusji panelowej), który poprzedza lektura wybranych pozycji literatury dziecięcej (6 pozycji prozy, wybranych przez prowadzącego i 1 przez studenta, do tego wybór 10 wierszy). Student otrzymuje zaliczenie przedmiotu na podstawie prezentacji bieżących zadań ćwiczeniowych, wykonanych indywidualnie lub w grupie - zrealizowanych zgodnie z podanymi na zajęciach szczegółowymi kryteriami. Zadania zaliczeniowe są oparte o pracę z tekstem: analizę i interpretację (w tym - plastyczną, muzyczną, ruchową).

Perspektywa pedagogiczna w obcowaniu z literaturą dziecięcą – między dydaktyzmem a artyzmem w wychowaniu dziecka-czytelnika przez literaturę i dla literatury we wczesnej edukacji.

Charakterystyczne cechy literatury dla dzieci i jej terapeutyczne oddziaływanie.

Obraz kompetencji czytelniczych dziecka w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Modele kontaktu dziecka z literaturą. Rola pośrednika lektury.

Współczesne tendencje w literaturze dziecięcej i praktyki wydawnicze. Od książki obrazkowej do picturebooka.

Obrazy dziecka w poezji dziecięcej – od Konopnickiej do Wawiłow.

Fantastyka i przeobrażenie baśni. Baśnie Perraulta, braci Grimm i Andersena. Polska baśń ludowa – Konopnicka, Leśmian, Papuzińska. Wielowarstwowe opowieści fantastyczne (m.in. Caroll, Milne, Lingren, Jansson, Korczak, Brzechwa). Fantasy.

Tabu w literaturze dla dzieci. Rola grozy – okrucieństwo Grimmów, depresyjność Andersena, horror Gaimnanna, anarchia Dahla, potwory i koszmarne dzieci.

Postmodernistyczne gry z konwencją baśniową. Wyznaczniki realizmu magicznego.

Analiza rekomendowanej listy lektur dla klas 1-3. w podstawie programowej.

Adamczykowa, Z. (2004). Literatura dziecięca. Funkcje, kategorie, gatunki. Warszawa: Wydawnictwo WSP.

Baluch, A. (1987). Dziecko i świat przedstawiony, czyli tajemnice dziecięcej lektury. Warszawa: Instytut Wydawniczy Nasza Księgarnia.

Baluch, A. (2005). Książka jest światem. O literaturze dla dzieci małych oraz dla dzieci starszych i nastolatków. Kraków: Universatis.

Kostecka, W. (2014). Baśń modernistyczna: przeobrażenia gatunku. Intertekstualne gry z tradycją literacką. Warszawa: Wydawnictwo SBP.

Kostecka, W., Leszczyński, G., Skowera, M. (2021). Kamienie milowe w dziejach polskiej literatury dziecięcej i młodzieżowej. Leśmian, Korczak, Brzechwa. W: Prace Filologiczne 11(14) 2021, s. 203-221.

Smuszkiewicz, A. (2016). Literatura dla dzieci. Podręcznik dla studentów kierunków pedagogicznych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Ungeheuer-Gołąb, A. (2011). Rozwój kontaktów małego dziecka z literaturą. Podręcznik. Warszawa: Wydawnictwo, SBP.

Zabawa, K. (2017). Literatura dla dzieci w kontekstach edukacyjnych. Kraków: Wydawnictwo WAM.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA:

Baluch, A. (1993). Archetypy literatury dziecięcej. Wrocław: Wydawnictwo W. Bagiński i Synowie.

Gralewicz-Wolny, I., Mytych-Forajter, B. (2013). Uwolnić Pippi! Twórczość dla dzieci wobec przemian kultury. Katowice: Wydawnictwo UŚ.

Kostecka, W. (2010). Tajemnica księgi. Tropami współczesnej fantastyki dla dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Leszczyński, G., Świerczyńska-Jelonek, D., Zając, M. (red.). (2009). Ocalone królestwo. Twórczość dla dzieci – perspektywy badawcze, problemy animacji. Warszawa: Wydawnictwo SBP.

Slany, K. (2014). Groza w literaturze dziecięcej. Od Grimmów do Gaimanna. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.

Sochańska, B., Czechowska, J. (red.) (2012). Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci. Media Rodzina, Duński Instytut Kultury.

Waksmund R. (2000). Od literatury dla dzieci do literatury dziecięcej. Tematy, gatunki, konteksty. Wrocław: Wydawnictwo UWr.

Metody pracy: indywidualna lektura wybranych tekstów literatury dla dzieci, głośne czytanie fragmentów literatury, dyskusja (m.in. panelowa), praca w grupie nad mapą mentalną, kolażem, gry językowe, elementy dramy w ramach analizy i interpretacji tekstu, indywidualna praca nad esejem i recenzją tekstu literackiego.

Godziny kontaktowe: 15h

Godziny na lekturę: 6h

Godziny na przygotowanie eseju: 3h

Godziny na przygotowanie rekomendacji lub wywiadu: 3h

Nakład pracy osoby studiującej: 1 punkt ECTS.