Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Socjologia wykluczenia społecznego i ubóstwa

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 20-2S-SWU
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (brak danych)
Nazwa przedmiotu: Socjologia wykluczenia społecznego i ubóstwa
Jednostka: Instytut Filozofii i Socjologii
Grupy:
Punkty ECTS i inne: 0 LUB 3.00 (w zależności od programu) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Skrócony opis:

pomiar efektów kształcenia odbywa się a) w toku krótkich testów jednokrotnego wyboru kończących kolejne tematy wykładu; b) testu końcowego konstruowanego tak, aby nie tylko uwzględniały odniesienia do problematyki zawartej na slajdach, lecz także w komentarzach do tych slajów oraz przynajmniej jedno pytanie dotyczące wybranej przez studenta lektury.

Stosownie do okoliczności i do zaleceń władz APS wurs jest bprowadzony w trybie 'rzeczywistym' lub w trybie 'zdalnym' i 'synchronicznym'. W drugim z tych przypadków wykład może być nagrywany i wykorzystywany dla cełów dydaktycznych z ograniczeniami wynikającymi z przepisów o ochronie praw autorskich przysługujących APS.

Pełny opis:

Wykład jest organizowany wokół dwóch zagadnień elementarnych. Pierwsze z nich sprowadza się do uzasadniania tezy mówiącej, że 'społeczne wykluczenie' i 'ubóstwo' to zjawiska ze sobą wprawdzie silnie skorelowane, ale niekoniecznie łączy je związek przyczynowo-skutkowy, zaś kierunek tego związku nader często nie daje się jednoznacznie ustalić: ubóstwo może być przyczyną społecznego wykluczenia, ale równie dobrze to ostatnie może być przyczyną ubóstwa. Poruszamy się zatem nieustannie w obszarze niełatwo poddającym się uogólnieniom pozwalającym na budowanie eleganckiej teorii. Co więcej, pojęcie 'społeczne wykluczenie' ma swoje bardzo bliskoznaczne odpowiedniki, takie, na przykład, jak koncepcja 'underclass'; W sumie, nie jest wykluczone, że rdzeń obu pojęć odwołuje się do klasycznej, konstytutywnej w akademickiej socjologii, koncepcji 'społec znej marginalności.

Druga teza wykładu sprowadza się do powtórzenia tego samego w odniesieniu do pojęcia 'ubóstwo' i sposobów jego pomiaru. Współczesnym wyrazem tych sporów jest koncepcja 'ubóstwa' jako deficytu tzw. 'capabilities' niezaleznie od tego, czy jest ona prezentowana w wersji A. Sena czy w wersji M. Nussbaum.

Konsekwencje tych stwierdzeń są dwie. Pierwsza z nich mówi, że w praktykach badawczych współczesnych socjologów zwraca się przede wszystkim uwagę na partykularne formy obu zjawisk i związków pomiędzy nimi, druga zaś to nacisk na rozmaite programy przeciwdziałania obu zjawiskom, zwłaszcza zaś wyznaczonemu przez nie położeniu w strukturze społecznej 'dziedziczeniu biedy'. To prowadzi do reorientacji problematyki i na zagadnienie ewaluacji tych programów, a też na przyczyny ich wielu njepowodzeń.

Literatura:

1. Zaremska, H. !986, Niegodne rzemiosło. Kat w społeczeństwie Polski XIV - XVI w., PWN;

2. Karpiński A. 1983, Pauperes. O mieszkańcacfh Warszawy XVI i XVII wieku, PWN; Sztetyłła, J., 1992, Nędza i dostatek na ziemiach polskich od średniowiecza po wiek XX, Semper;

3. Tarkowska, E. (red.) 2000, Zrozumieć biednego. O dawnej i obecnej biedzie w Polsce, Typografika;

4. Miś L., Nóżka M., Smagacz- Poziemska M., 2011, Nasze problemy. Bieda i bezrobocie we współczesnym społeczeństwie polskim, Univeritas;

Darlymple, T., 2016, Na dnie. Niepoprawna politycznie charakterystyka współczesnej biedy, Fijor

Efekty uczenia się:

Wiedza

Ma uporządkowaną wiedzę szczegółową w zakresie socjologii problemów społecznych

Zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji problemów społecznych w obrębie socjologii i nauk pokrewnych

Posiada wiedzę o różnych strukturach, instytucjach i organizacjach społecznych oraz o ich zmianach

Posiada wiedzę o normach i regułach społecznych i rządzących nimi prawidłowościach

Umiejętności

Potrafi prawidłowo interpretować zjawiska społeczne

Prawidłowo posługuje się zasadami etyki zawodowej socjologa oraz normami i regułami prawnymi, zawodowymi i moralnymi w celu rozwiązania konkretnego zadania badawczego

Posiada umiejętność rozumienia i analizowania zjawisk społecznych

Kompetencje społeczne

Rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie

Potrafi uzupełniać i doskonalić nabytą wiedzę i umiejętności.

Metody i kryteria oceniania:

Metody oceniania zmieniają się stosownie do dynamiki sytuacji. Generalnie rzecz biorąc, ocena końcowa jest funkcją aktywności studenta (20%); wyników testów cząstkowych (30%) i wyników testu końcowego (50%). W szczególnych i uzasadnionych przypadkach możliwe jest zaliczanie kursu ustnie - po wcześniejszym uzgodnieniu z wykładowcą.

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2019/2020" (zakończony)

Okres: 2019-10-01 - 2020-02-16
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Kazimierz Frieske
Prowadzący grup: Kazimierz Frieske
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Zaliczenie na ocenę
Skrócony opis:

Zaliczenie końcowe, sprawdziany w trakcie wykładu

Pełny opis:

1. Wprowadzenie: krótka historia ubóstwa i wykluczenia społecznego. Sto lat badań ubóstwa

2. Koncepcje i miary ubóstwa i wykluczenia społecznego; przyczyny – interpretacje strukturalne i kulturowe

3. Koncepcja kultury ubóstwa

4. Wokół koncepcji underclass

5. Koncepcje marginalizacji i wykluczenia społecznego

6. Specyfika polskiej biedy i wykluczenia społecznego

7. Wiek a ubóstwo i wykluczenie społeczne: bieda dzieci, bieda ludzi starych

8. Płeć a ubóstwo i wykluczenie społeczne (feminizacja ubóstwa)

9. Wykluczenie z rynku pracy

10. Wykluczenie z konsumpcji

11. Wykluczenie z systemu edukacji i z uczestnictwa w kulturze

12. Skrajna postać ubóstwa i wykluczenia społecznego: bezdomność

13. Strategie podejmowane przez rodziny w warunkach ubóstwa

14. Subiektywny wymiar ubóstwa, bezrobocia i wykluczenia społecznego

15. Podsumowanie: Bieda w świecie dostatku i konsumpcji

Literatura:

Golinowska, S., P.Broda-Wysocki. 2005. Kategorie ubóstwa i wykluczenia społecznego. Przegląd ujęć, w: S.Golinowska, E.Tarkowska, I.Topińska (red.) Ubóstwo i wykluczenie społeczne. Badania. Metody. Wyniki, Warszawa: IPiSS

Jahoda, M., Lazarsfeld, P. F., Zeisel, H. 2007. Bezrobotni z Marienthalu, tłum. R.Marszałek, Warszawa, Oficyna Naukowa

Jarosz, M. 2002. Ubóstwo, w: Encyklopedia socjologii, Warszawa: Oficyna Naukowa, t. 4

Kowalak, T., 1998. Marginalność i marginalizacja społeczna, Warszawa

Lister, R. 2006. Bieda, Warszawa: SIC!

Tarkowska, Elżbieta 2006, Ubóstwo i wykluczenie społeczne. Koncepcje i polskie problemy, w: J.Wasilewski (red.) Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian, Warszawa, Scholar, s. 319-365

Literatura uzupełniająca:

Bauman, Z. 1998. Zbędni, niechciani, odtrąceni - czyli o biednych w zamożnym świecie, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2

Bauman, Z. 2004. Życie na przemiał, tłum. T.Kunz, Kraków: Wydawnictwo Literackie

Bauman, Z. 2006. Praca, konsumpcjonizm i nowi ubodzy, tłum S. Obirek, Kraków: Wydawnictwo WA

Jarosz, M. red. 2008. Wykluczeni. Wymiar społeczny, materialny i etniczny, Warszawa: ISP PAN

Karwacki, A. 2006. Błędne koło. Reprodukcja kultury podklasy społecznej, Wyd. UMK, Toruń

Nóżka, N. 2008. Styl życia bezdomnego człowieka, w: M Dębski, K. Stachura, Oblicza bezdomności, Gdańsk, UG

Oliwa-Ciesielska, M. 2008. Postrzeganie tożsamości z innymi a dążenie do odrębności wśród bezdomnych, w: M Dębski, K. Stachura, Oblicza bezdomności, Gdańsk, UG

Orłowska, M. red. 2005. Skazani na wykluczenie, Warszawa, Wyd. APS

Pamiętniki. 2003- 2008. Pamiętniki bezrobotnych, vol. 1-8, Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH

Rakowski, T. 2009. Łowcy, zbieracze, praktycy niemocy. Etnografia człowieka zdegradowanego, Gdańsk, słowo/ obraz terytoria

Tarkowska, E. 2012. Ubóstwo i wykluczenie społeczne: sytuacja i kultura, w:  Polska początku XXI wieku: przemiany kulturowe i cywilizacyjne, pod redakcją Krzysztofa Frysztackiego i Piotra Sztompki, Warszawa: Polska Akademia Nauk, Komitet Socjologii

Zawadzki, B., Lazarsfeld, P. F. 1993/1935. Psychologiczne konsekwencje bezrobocia, “Kultura i Społeczeństwo”, nr 2

Uwagi:

Wykład, prezentacje PowerPoint, elementy dyskusji, prace pisemne

Nakład pracy studenta:

Godziny kontaktowe np. wykład, ćwiczenia

30

Przygotowanie się do zajęć, lektury

15

Przygotowanie się do egzaminu

15

Przygotowanie referatu, eseju, prezentacji

10

Inne formy

5

Sumaryczna liczba punktów ECTS

3

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2020/2021" (zakończony)

Okres: 2020-10-01 - 2021-02-21
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Kazimierz Frieske
Prowadzący grup: Kazimierz Frieske
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Zaliczenie na ocenę
Skrócony opis:

Pomiar efektów kształcenia jest dokonywany poprzez a) ocenę aktywnego udziału studentów w wykładzie budowaną na ich uczestnictwie rejestrowanym w Teams'ach (20% oceny końcowej); b) wyniki uzyskiwane przez studentów w krótkich testach jednokrotnego wyboru po zakończeniu poszczególnych wątków wykładu (aplikacja 'Forms', max. 5 testów, 30% oceny końcowej); c) test końcowy z całości wykładu, ok. 20 pytań jednokrotnego wyboru prowadzony w takiej formie, jaką wyznaczy dynamika epidemii i zalecenia władz Uczelni (50% oceny końcowej);

Uwaga 1: Test końcowy będzie zawierał blok pytań, z których student może wybrać jedno, odnoszące się do wybranej lektury; Listę tych lektur można znaleźć w spisie pn. Literatura

Uwaga 2: istnieje - po wcześniejszym uzgodnieniu z wykładowcą - możliwość ustnego zalicznia kursu w formie wyznaczonej przez sytuację epidemiczną, preferencje studenta/tki, etc.

Pełny opis:

We wstępnej częśći wykładu (wykłady 1-4) kładzie się nacisk na to, że 'wykluczenie społeczne' i 'ubóstwo' to dwa różne - choc często ze sobą skorelowane - zjawiska, oraz na wskazanie okoliczności, w jakich pojawił się termin 'wykluczenie społeczne' zastępując termin 'społeczna marginalność' obecny w języku socjologii od jej zarania. Mówiąc najkrócej, gdy zajmujemy się 'społecznym wykluczeniem' to zajmujemy się rozmaitymi formami 'społecznej marginalności' stanowiącej jeden z konstytutytywnych problemów socjologii. Omówieniu tych kwestii towarzyszy wskazanie na sposoby pomiaru zjawiska nazwyanego współcześnie 'społecznym wykluczeniem' w praktyce badawczej Eurostatu i przesłanek definiowania wskaźników tego zjawiska - na podstawie tzw. 'wskaźników z Laeken'

W kolejnych wykładach omówiony zostanie sens kategorii Eurostatu 'ryzyko ubóstwa i wykluczenia społecznego i charakterystyczne dla tej kategorii analitycznej dane, (wykłady 5-7). W kolejnym wykładzie omówione zostanie zagadnienie kumulacji rozmaitych wymiarów wykluczenia społeczenego charakterystycznych dla współczesnego społeczeństwa polskiego ze zwróceniem szczególnej uwagi na zagadnienie segmentacji rynku pracy i zjawiska 'prekaryzacji zatrudnienia' oraz tzw. 'zatrudnienia nierejestrowanego' i tzw. 'szarej strefy' zatrudnienia oraz przejścia od tego zagadnienia do hipotezy 'życia na szaro'.

W następnych wykładach (8 -11) omawiana będzie problematyka ubóstwa i jego histrorycznych kontekstów a także sporów o definicje ubóstwa i sposoby pomiaru tego zjawiska. W szczególnośc, alternatywne sposoby myslenia o ubóstwie będą prezentowane na podstawe koncepcji 'capabilities' A. Sena i M. Nussbaum Wreszcie, w końcowej części wykładu zaprezentowane zostaną rozmaite międzynarodowe i lokalne programy przeciwdziałania biedzie i próby ich ewaluacji.

Ostatnia część wykładu jest poświęcona zagadnieniu społecznych nierówności i próbie odpowiedzi na pytanie o to, w jakim stopniu - i poprzez jakie społeczne mechanizmy - marginalizujące funkcje ma lokalizacja ludzi w dolnych segmentach struktury społecznej. Szczególną uwaga zostanie tu poświęcona problematyce 'dziedziczenia biedy' i zagadnieniu tzw. 'poverty cycle'. Dwa ostatnie wykłady będą poświęcone dziejom tzw. dochodu podstawowego', jego rozmaitym wersjom i funkcjom emancypacyjnym.

Literatura:

1. Tarkowska, E. 2012. Ubóstwo i wykluczenie społeczne: sytuacja i kultura, w:  Polska początku XXI wieku: przemiany kulturowe i cywilizacyjne, pod redakcją Krzysztofa Frysztackiego i Piotra Sztompki, Warszawa: Polska Akademia Nauk, Komitet Socjologii PAN;

2. Sowell T. 2016 , Bieda bogactwo i polityka;

3. Karwacki, A. 2006. Błędne koło. Reprodukcja kultury podklasy społecznej, Wyd. UMK, Toruń

4. Frieske, K.W., 2019 'Społeczne wykluczenie: o zamiataniu pod dywan ideologicznych sporów', w: Morawski, W. (red.): Wobec wyzwań jutra,

5. Frieske, K.W.: 1996, Bieda - miary i interpretacje, w: Polska bieda, S. Golinowska (red.), IPiSS

6. Mrozowicki A., Czarzasty J. 2020,(red.): Oswajanie niepewności, Scholar

Uwagi:

1. Wykład ma charakter 'zdalny' i 'synchroniczny'.

2. Prowadzący nie ma nic przeciwko nagrywaniu wykładu - z zastrzeżeniami prawnymi dotyczącymi jego wykorzystania dla celów innych aniżeli dydaktyka w APS.

3. Poza komunikacją w Teams'ach wykładowca jest dostępny poprzez pocztę APS - wyłącznie! I - oczywiście - w czasie dyżurów: tu w grę wchodzą Teams'y lub Skype (48 606 358 442) oraz pod wskazanym numerem telefonu - w granicach przyzwoitości i/lub w nagłych sytuacjach

4. Studenci mają dostęp 'zespołu' w Teams'ach posługując się następującym kodem: ou8zsol

1. Wykład ma charakter 'zdalny' i 'synchroniczny'.

2. Prowadzący nie ma nic przeciwko nagrywaniu wykładu - z zastrzeżeniami prawnymi dotyczącymi jego wykorzystania dla celów innych aniżeli dydaktyka w APS.

3. Poza komunikacją w Teams'ach wykładowca jest dostępny poprzez pocztę APS - wyłącznie! I - oczywiście - w czasie dyżurów: tu w grę wchodzą Teams'y lub Skype (48 606 358 442) oraz pod wskazanym numerem telefonu - w granicach przyzwoitości i/lub w nagłych sytuacjach

4. Studenci mają dostęp 'zespołu' w Teams'ach posługując się następującym kodem: ou8zsol

Nakład pracy studenta:

1. zajęcia 30 godz.

2. repetycje (przygotowanie się do cząstkowych testów) (5 x 4 godz.) 20 godz.

3. bieżące lektury uzupełniające wykład 20 godz.

4. przygotowanie do zaliczenia (w tym jedna z lektur do wyboru) 20 godz.

Razem 90 godz./ 3 pkt ECTS

Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie.
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.0.0-7 (2024-02-19)