Kierunki pedagogiki współczesnej

WIEDZA

PE1_W11

- Zna i rozumie proces różnicowania teoretycznego pedagogiki, jako nauki.

- Zna i rozumie elementarną systematykę głównych kierunków teoretycznych i paradygmatów pedagogiki.

- Zna i rozumie główne wyznaczniki teoretyczne i metodologiczne wybranych kierunków teoretycznych pedagogiki, w tym ich przesłanki filozoficzne, i naukoznawcze w zakresie pojmowania pedagogiki, jako nauki, przedmiotu jej badań i sposobu poznania naukowego.

- Zna i rozumie podstawowe implikacje głównych kierunków teoretycznych pedagogiki dla pojmowania procesu wychowania i kształtowania jego praktyki.

UMIEJĘTNOŚCI

PE1_U02

- Potrafi wykorzystywać podstawową wiedzę na temat nurtów pedagogiki współczesnej w celu analizowania i interpretowania problemów edukacyjnych, wychowawczych, opiekuńczych, kulturalnych i pomocowych.

PE1_U08

- Potrafi przygotować prezentację zagadnienia pedagogicznego związanego z konkretną koncepcją pedagogiczną oraz formułować argumenty odwołujące się do różnorodnych perspektyw teoretycznych w pedagogice.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

PE1_K01

- Ma świadomość poziomu swojej wiedzy na temat pedagogiki, jako dyscypliny i jej współczesnej postaci.

PE1_K08

- Odpowiedzialnie przygotowuje się do swojej przyszłej roli zawodowej, uznając wagę wiedzy teoretycznej na temat rozwoju pedagogiki współczesnej.

TREŚCI PROGRAMOWE

Treści wykładu i ćwiczeń są skorelowane

Różnicowanie się pedagogiki i sposoby jej uprawiania: różnicowanie się teoretyczne pedagogiki na początku XX w.; rozróżnienie pedagogiki i pedagogii; relacja pomiędzy teorią i praktyką; sposoby uprawiania pedagogiki: pedagogika teoretyczna, stosowana (prakseologiczna), normatywna; podstawowe paradygmaty pedagogiki współczesnej: analityczno-empiryczny, humanistyczno-filozoficzny, krytyczny; kategorie metodologiczne: opis, rozumienie, wyjaśnianie, interpretacja krytyczna; przyjęta „mapa” współczesnych kierunków pedagogicznych.

Pedagogika analityczno-empiryczna: pozytywistyczny wzorzec nauki; powstanie pedagogiki eksperymentalnej i jej przedstawiciele (E. Meumann), powstanie behawioryzmu i jego przedstawiciele (J.B. Watson, B. Skinner); warunkowanie klasyczne i instrumentalne jako formy nauczania i ich znaczenie pedagogiczne; teorie curricularne jako uzupełnienie dotychczasowej dydaktyki - projektowanie przebiegu i operacjonalizacja celów kształcenia (S.B. Bloom, J.S. Brunner); nauczanie programowane; psychologia uczenia się i nauczania (Ch. Galloway); próba odróżnienia: pedagogika filozoficzna i pedagogika praktyczna a empiryczna nauka o wychowaniu (W. Berzinka); metodologiczne konsekwencje pedagogiki analityczno-empirycznej; przykłady badań.

Pedagogika kultury: powstanie pedagogiki kultury i jej przedstawiciele: W. Dilthey, W. Flitner, Th. Litt, H. Nohl, E. Spranger, O.-F. Bollnow, E. Weniger, B. Nawroczyński, S. Hessen; pedagogika kultury jako pedagogika ludzkiej duchowości; nauki przyrodnicze a nauki humanistyczne (antynaturalistyczne uprawomocnienie pedagogiki); rozumienie jako kategoria metodologiczna i egzystencjalno-edukacyjna; wychowanie jako przyswajanie kulturowo danych sensów i wartości; charakterystyka wytworów (dóbr) kulturowych; implikacje dla dydaktyki szkolnej; krytyka pedagogiki kultury.

Pedagogika hermeneutyczna i hermeneutyka pedagogiczna: pojęcie hermeneutyki i jej klasycy (F. Schleiermacher, W. Dilthey, M. Heidegger, H.-G. Gadamer, P. Ricoeur); hermeneutyka a problem metody; hermeneutyczna reinterpretacja pedagogiki kultury; przejście od pedagogiki hermeneutycznej do hermeneutyki pedagogicznej; hermeneutyka pedagogiczna jako koncepcja teorii edukacji i jako koncepcja metodologii badań pedagogicznych (H. Danner, R. Uhle).

Pedagogika fenomenologiczna i fenomenologia pedagogiczna: pojęcie fenomenologii i jej charakterystyka filozoficzna (E. Husserl, M. Heidegger, R. Otto, R. Ingarden, H. Schmitz); metoda postępowania fenomenologicznego; fenomenologia w badaniach humanistycznych i społecznych (A. Schütz, Th. Luckmann, P. Berger); fenomenologiczny opis wychowania; pedagogika fenomenologiczna i jej implikacje metodologiczne (O.F. Bollnow, M.J. Langeveld, W. Lippitz).

Pedagogika egzystencjalno-dialogiczna: filozoficzna charakterystyka egzystencjalizmu (m.in. S. Kierkegaard, M. Heidegger, A. Camus, J.P. Sartre); egzystencjalizm a myślenie o wychowaniu (O.F. Bollnow); dialogiczne „poszerzenie” egzystencjalizmu: filozofia dialogu (m.in. M. Buber, E. Grisebach, E. Levinas, J. Tischner); dialog jako podstawowa relacja wychowawcza; wychowanie jako urzeczywistnianie człowieczeństwa (J. Tarnowski); implikacje dla dydaktyki szkolnej (C. van Morris).

Pedagogika personalistyczna: pedagogika personalistyczna a egzystencjalno-dialogiczna; filozoficzna charakterystyka personalizmu (R. Guardini, J. Maritain); filozofia osoby: podstawy tomistyczne (M. Gogacz) i inspiracje dialogiczne (T. Gadacz); filozofia personalistyczna a myślenie o wychowaniu; wychowanie jako urzeczywistnianie osoby ludzkiej; implikacje dla dydaktyki szkolnej (F. Adamski, S. Kunowski, M. Nowak).

Pedagogika pajdocentryczna: powstanie nurtu Nowego Wychowania i jego przedstawiciele; cechy charakterystyczne: odnowa szkoły, pajdocentryzm, aktywizm poznawczy, krytyka herbartyzmu, uznanie znaczenia pedagogiki eksperymentalnej; główne propozycje dydaktyczne; analiza wybranych koncepcji (C. Freinet, M. Montessori, R. Steiner, J. Korczak); rozwój tzw. szkolnictwa i edukacji alternatywnej; pedagogika pajdocentryczna jako pedagogika antyautorytarna; próby radykalizacji pedagogiki pajdocentrycznej - antypedagogika i jej krytyka

Pedagogika pragmatyzmu i neopragmatyzmu: powstanie pragmatyzmu i jego przedstawiciele; pragmatyzm i progresywizm; podstawowe kategorie pragmatycznej koncepcji wychowania i nauczania na przykładzie pedagogiki J. Deweya; krytyka stopni formalnych; szkoła a życie społeczne; edukacja jako proces rekonstrukcji doświadczeń; neopragmatyzm R. Rorty’ego; neopragmatyzm a hermeneutyka i teoria krytyczna

Pedagogika krytyczna: neomarksistowskie korzenie teorii krytycznej; teoria krytyczna a teoria tradycyjna (M. Horkheimer); krytyka neutralnego charakteru teorii społecznej; recepcja teorii krytycznej w pedagogice; krytyka edukacji jako miejsca „przemocy symbolicznej” i „kolonizacji” (P. Bourdieu); krytyka autorytaryzmu i osobowości autorytarnej (Th. Adorno); koncepcja ukrytego programu szkoły; postulat edukacji zaangażowanej na rzecz pluralistycznego, upodmiotowionego i demokratycznego społeczeństwa; zagadnienie marginalizacji i wykluczania społecznego; koncepcja wspólnoty i działań komunikacyjnych (J. Habermas); edukacja jako uzdolnienie do włączenia się w proces komunikacji społecznej; problem „wymazywania różnic” (H.P. Giroux, P. McLaren); współczesna pedagogika krytyczna a pedagogika hermeneutyczna, pedagogika neopragmatyzmu i pedagogika postmodernistyczna; pedagogika krytyczna jako paradygmat badawczy w pedagogice; badania w Polsce.

Pedagogika międzykulturowa: przesłanki teoretyczne – filozofia (neo)pragmatyzmu, teoria krytyczna, filozofia dialogu; przesłanki społeczne – migracja, odkrywanie wielokulturowości; od pedagogiki dla cudzoziemców do pedagogiki międzykulturowej (przykład Niemiec); cele edukacji międzykulturowej; charakterystyka współczesnej pedagogiki międzykulturowej; ideologiczne uwarunkowania koncepcji edukacji międzykulturowej; krytyka pedagogiki międzykulturowej; próby redefinicji zadań edukacji międzykulturowej.

Pedagogika konstruktywistyczna i teoria systemów: podstawowe wyznaczniki teorii systemów i konstruktywizmu; recepcja teorii systemów i konstruktywizmu w pedagogice.

METODY KSZTAŁCENIA

wykład, materiały typu „handout”, dyskusja, lektura tekstów źródłowych, prezentacje multimedialne, gry dydaktyczne

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe, np. wykład, ćwiczenia: 60 godzin

Przygotowanie się do zajęć, lektury: 30 godzin

Przygotowanie się do egzaminu: 45 godzin

Przygotowanie referatu, eseju, prezentacji: 15 godzin

Opis treści programowych

Epistemologiczne i metodologiczne przesłanki systematyzacji kierunków pedagogiki współczesnej. Filozoficzne korzenie i źródła inspiracji kierunków pedagogiki współczesnej.

Różne typologie, klasyfikacje i stosowane w ich ramach kryteria różnicowania i podziałów kierunków pedagogiki współczesnej. Charakterystyka założeń teoretycznych i ich implikacji dla projektowania praktyki pedagogicznej wybranych kierunków pedagogiki współczesnej.

Pedagogika pozytywistyczna (założenia filozofii pozytywistycznej, socjotechniczne projektowanie oddziaływań pedagogicznych: socjologizm, psychologizm, pedagogizm).

Pedagogika kultury (założenia i postacie; kategoria kultury i jej eksplikacje dla procesów wychowawczo-edukacyjnych).

Pedagogika fenomenologiczna (źródła pedagogicznych recepcji fenomenologii, podstawowe kategorie filozofii fenomenologicznej oraz ich teoretyczne i praktyczne aplikacje na gruncie pedagogiki).

Pedagogika personalistyczna (różne odsłony myśli personalistycznej, podstawowe kategorie personalizmu, pryncypia i akcenty personalistycznej praktyki pedagogicznej).

Pedagogika egzystencjalna (podstawowe założenia, kategorie egzystencjalizmu – wolność, odpowiedzialność, tragizm; teoretyczne i praktyczne aplikacje pedagogiczne), pedagogika dialogu (idee filozofii dialogu, postacie i przejawy pedagogiki zorientowanej dialogicznie).

Pedagogika hermeneutyczna (kategorie przedrozumienia, rozumienia, dziejowości; pedagogiczne pryncypia i zastosowania).

Pedagogika krytyczna (teoria krytyczna i jej implikacje pedagogiczne; problem społecznych uprawomocnień, ich kryzysu i rozpadu). Pedagogika emancypacyjna (podstawowe założenia i twierdzenia; problem równouprawnienia oraz ukrytych form społecznej dyskryminacji).

Pedagogika postmodernistyczna (sytuacja człowieka w ponowoczesnym świecie, założenia i pedagogiczne aplikacje teorii ponowoczesnej).

Opis metod kształcenia

Metoda asymilacji wiedzy (wykład problemowy, dyskusja, praca z książką), e-learning, metody oglądowe, praca w grupach, „burza mózgów”.

Nakład pracy

Godziny kontaktowe np. wykład, ćwiczenia 24+15

Przygotowanie się do zajęć, lektury 25

Przygotowanie się do egzaminu 15

Przygotowanie referatu, eseju, prezentacji

Inne formy

Zajęcia obejmują następujące treści programowe:

Różnicowanie się pedagogiki i sposoby jej uprawiania: różnicowanie się teoretyczne pedagogiki na początku XX w.; rozróżnienie pedagogiki i pedagogii; relacja pomiędzy teorią i praktyką; sposoby uprawiania pedagogiki: pedagogika teoretyczna, stosowana (prakseologiczna), normatywna; podstawowe paradygmaty pedagogiki współczesnej: analityczno-empiryczny, humanistyczno-filozoficzny, krytyczny; kategorie metodologiczne: opis, rozumienie, wyjaśnianie, interpretacja krytyczna; przyjęta „mapa” współczesnych kierunków pedagogicznych.

Pedagogika analityczno-empiryczna: pozytywistyczny wzorzec nauki; powstanie pedagogiki eksperymentalnej i jej przedstawiciele (E. Meumann), powstanie behawioryzmu i jego przedstawiciele (J.B. Watson, B. Skinner); warunkowanie klasyczne i instrumentalne jako formy nauczania i ich znaczenie pedagogiczne; teorie curricularne jako uzupełnienie dotychczasowej dydaktyki - projektowanie przebiegu i operacjonalizacja celów kształcenia (S.B. Bloom, J.S. Brunner); nauczanie programowane; psychologia uczenia się i nauczania (Ch. Galloway); próba odróżnienia: pedagogika filozoficzna i pedagogika praktyczna a empiryczna nauka o wychowaniu (W. Berzinka); metodologiczne konsekwencje pedagogiki analityczno-empirycznej; przykłady badań.

Pedagogika kultury jako pedagogika humanistyczna: powstanie pedagogiki kultury i jej przedstawiciele: W. Dilthey, W. Flitner, Th. Litt, H. Nohl, E. Spranger, O.-F. Bollnow, E. Weniger, B. Nawroczyński, S. Hessen; pedagogika kultury jako pedagogika ludzkiej duchowości; nauki przyrodnicze a nauki humanistyczne (antynaturalistyczne uprawomocnienie pedagogiki); rozumienie jako kategoria metodologiczna i egzystencjalno-edukacyjna; wychowanie jako przyswajanie kulturowo danych sensów i wartości; charakterystyka wytworów (dóbr) kulturowych; implikacje dla dydaktyki szkolnej; krytyka pedagogiki kultury.

Pedagogika hermeneutyczna i hermeneutyka pedagogiczna: pojęcie hermeneutyki i jej klasycy (F. Schleiermacher, W. Dilthey, M. Heidegger, H.-G. Gadamer, P. Ricoeur); hermeneutyka a problem metody; hermeneutyczna reinterpretacja pedagogiki kultury; przejście od pedagogiki hermeneutycznej do hermeneutyki pedagogicznej; hermeneutyka pedagogiczna jako koncepcja teorii edukacji i jako koncepcja metodologii badań pedagogicznych.

Pedagogika fenomenologiczna i fenomenologia pedagogiczna: pojęcie fenomenologii i jej charakterystyka filozoficzna (E. Husserl, M. Heidegger, R. Otto, R. Ingarden, H. Schmitz); metoda postępowania fenomenologicznego; fenomenologia w badaniach humanistycznych i społecznych (A. Schütz, Th. Luckmann, P. Berger); fenomenologiczny opis wychowania; pedagogika fenomenologiczna i jej implikacje metodologiczne (O.F. Bollnow, M.J. Langeveld, W. Lippitz).

Pedagogika egzystencjalno-dialogiczna: filozoficzna charakterystyka egzystencjalizmu (m.in. S. Kierkegaard, M. Heidegger, A. Camus, J.P. Sartre); egzystencjalizm a myślenie o wychowaniu (O.F. Bollnow); dialogiczne „poszerzenie” egzystencjalizmu: filozofia dialogu (m.in. M. Buber, E. Grisebach, E. Levinas, J. Tischner); dialog jako podstawowa relacja wychowawcza; wychowanie jako urzeczywistnianie człowieczeństwa (J. Tarnowski); implikacje dla dydaktyki szkolnej (C. van Morris).

Pedagogika personalistyczna: pedagogika personalistyczna a egzystencjalno-dialogiczna; filozoficzna charakterystyka personalizmu (R. Guardini, J. Maritain); filozofia osoby: podstawy tomistyczne (M. Gogacz) i inspiracje dialogiczne (T. Gadacz); filozofia personalistyczna a myślenie o wychowaniu; wychowanie jako urzeczywistnianie osoby ludzkiej; implikacje dla dydaktyki szkolnej (F. Adamski, S. Kunowski, M. Nowak).

Pedagogika pajdocentryczna: powstanie nurtu Nowego Wychowania i jego przedstawiciele; cechy charakterystyczne: odnowa szkoły, pajdocentryzm, aktywizm poznawczy, krytyka herbartyzmu, uznanie znaczenia pedagogiki eksperymentalnej; główne propozycje dydaktyczne; analiza wybranych koncepcji (C. Freinet, M. Montessori, R. Steiner, J. Korczak); rozwój tzw. szkolnictwa i edukacji alternatywnej; pedagogika pajdocentryczna jako pedagogika antyautorytarna; próby radykalizacji pedagogiki pajdocentrycznej - antypedagogika i jej krytyka

Pedagogika pragmatyzmu i neopragmatyzmu: powstanie pragmatyzmu i jego przedstawiciele; pragmatyzm i progresywizm; podstawowe kategorie pragmatycznej koncepcji wychowania i nauczania na przykładzie pedagogiki J. Deweya; krytyka stopni formalnych; szkoła a życie społeczne; edukacja jako proces rekonstrukcji doświadczeń; neopragmatyzm R. Rorty’ego; neopragmatyzm a hermeneutyka i teoria krytyczna.

Pedagogika krytyczna: neomarksistowskie korzenie teorii krytycznej; teoria krytyczna a teoria tradycyjna (M. Horkheimer); krytyka neutralnego charakteru teorii społecznej; recepcja teorii krytycznej w pedagogice; krytyka edukacji jako miejsca „przemocy symbolicznej” i „kolonizacji” (P. Bourdieu); krytyka autorytaryzmu i osobowości autorytarnej (Th. Adorno); koncepcja ukrytego programu szkoły; postulat edukacji zaangażowanej na rzecz pluralistycznego, upodmiotowionego i demokratycznego społeczeństwa; zagadnienie marginalizacji i wykluczania społecznego; koncepcja wspólnoty i działań komunikacyjnych (J. Habermas); edukacja jako uzdolnienie do włączenia się w proces komunikacji społecznej; problem „wymazywania różnic” (H.P. Giroux, P. McLaren); współczesna pedagogika krytyczna a pedagogika hermeneutyczna, pedagogika neopragmatyzmu i pedagogika postmodernistyczna; pedagogika krytyczna jako paradygmat badawczy w pedagogice; badania w Polsce.

Pedagogika międzykulturowa: przesłanki teoretyczne – filozofia (neo)pragmatyzmu, teoria krytyczna, filozofia dialogu; przesłanki społeczne – migracja, odkrywanie wielokulturowości; od pedagogiki dla cudzoziemców do pedagogiki międzykulturowej (przykład Niemiec); cele edukacji międzykulturowej; charakterystyka współczesnej pedagogiki międzykulturowej; ideologiczne uwarunkowania koncepcji edukacji międzykulturowej; krytyka pedagogiki międzykulturowej; próby redefinicji zadań edukacji międzykulturowej.

Pedagogika konstruktywistyczna i teoria systemów: podstawowe wyznaczniki teorii systemów i konstruktywizmu; recepcja teorii systemów i konstruktywizmu w pedagogice.

Paradygmaty w pedagogice: pojęcie paradygmatu; podstawowe wyznaczniki paradygmatów: analityczno-empirycznego, filozoficzno-humanistycznego i krytycznego.

Egzamin z całości przedmiotu: egzamin pisemny składa się z 4 pytań szczegółowych oraz jednego erudycyjno-problemowego; pytania szczegółowe są oceniane od 0 do 4 punktów każde, pytanie erudycyjno-problemowe jest oceniane od 0 do 8 punktów; maksymalna liczba punktów wynosi 24; do zdania egzaminu jest wymagane uzyskanie 50% punktów.

Zajęcia dostarczają syntetyczną wiedzę dotyczącą współczesnych kierunków pedagogicznych, ich genezy i rozwoju, przesłanek filozoficznych i metodologicznych oraz wkładu w rozumienie procesów edukacji i ich uwarunkowań.

Celem zajęć jest w szczególności: 1) orientacja w stanie teorii pedagogicznych XX w., w tym trendów najnowszych, 2) zrozumienie genezy tychże teorii, 3) dostarczenie przesłanek do prognozowania dalszego rozwoju teorii i praktyki wychowawczej, 4) orientacja w podejściach metodologicznych w pedagogice, ideologiach wychowawczych, nurtach kontestacji pedagogicznej oraz w antynomiach występujących w teoretycznej refleksji edukacyjnej, 5) poznanie związków pomiędzy konceptualizacjami pedagogicznymi a współczesnymi nurtami przemian oświatowych.

Zajęcia obejmują następujące treści programowe:

Różnicowanie się pedagogiki i sposoby jej uprawiania: różnicowanie się teoretyczne pedagogiki na początku XX w.; rozróżnienie pedagogiki i pedagogii; relacja pomiędzy teorią i praktyką; sposoby uprawiania pedagogiki: pedagogika teoretyczna, stosowana (prakseologiczna), normatywna; podstawowe paradygmaty pedagogiki współczesnej: analityczno-empiryczny, humanistyczno-filozoficzny, krytyczny; kategorie metodologiczne: opis, rozumienie, wyjaśnianie, interpretacja krytyczna; przyjęta „mapa” współczesnych kierunków pedagogicznych.

Pedagogika analityczno-empiryczna: pozytywistyczny wzorzec nauki; powstanie pedagogiki eksperymentalnej i jej przedstawiciele (E. Meumann), powstanie behawioryzmu i jego przedstawiciele (J.B. Watson, B. Skinner); warunkowanie klasyczne i instrumentalne jako formy nauczania i ich znaczenie pedagogiczne; teorie curricularne jako uzupełnienie dotychczasowej dydaktyki - projektowanie przebiegu i operacjonalizacja celów kształcenia (S.B. Bloom, J.S. Brunner); nauczanie programowane; psychologia uczenia się i nauczania (Ch. Galloway); próba odróżnienia: pedagogika filozoficzna i pedagogika praktyczna a empiryczna nauka o wychowaniu (W. Berzinka); metodologiczne konsekwencje pedagogiki analityczno-empirycznej; przykłady badań.

Pedagogika kultury jako pedagogika humanistyczna: powstanie pedagogiki kultury i jej przedstawiciele: W. Dilthey, W. Flitner, Th. Litt, H. Nohl, E. Spranger, O.-F. Bollnow, E. Weniger, B. Nawroczyński, S. Hessen; pedagogika kultury jako pedagogika ludzkiej duchowości; nauki przyrodnicze a nauki humanistyczne (antynaturalistyczne uprawomocnienie pedagogiki); rozumienie jako kategoria metodologiczna i egzystencjalno-edukacyjna; wychowanie jako przyswajanie kulturowo danych sensów i wartości; charakterystyka wytworów (dóbr) kulturowych; implikacje dla dydaktyki szkolnej; krytyka pedagogiki kultury.

Pedagogika hermeneutyczna i hermeneutyka pedagogiczna: pojęcie hermeneutyki i jej klasycy (F. Schleiermacher, W. Dilthey, M. Heidegger, H.-G. Gadamer, P. Ricoeur); hermeneutyka a problem metody; hermeneutyczna reinterpretacja pedagogiki kultury; przejście od pedagogiki hermeneutycznej do hermeneutyki pedagogicznej; hermeneutyka pedagogiczna jako koncepcja teorii edukacji i jako koncepcja metodologii badań pedagogicznych.

Pedagogika fenomenologiczna i fenomenologia pedagogiczna: pojęcie fenomenologii i jej charakterystyka filozoficzna (E. Husserl, M. Heidegger, R. Otto, R. Ingarden, H. Schmitz); metoda postępowania fenomenologicznego; fenomenologia w badaniach humanistycznych i społecznych (A. Schütz, Th. Luckmann, P. Berger); fenomenologiczny opis wychowania; pedagogika fenomenologiczna i jej implikacje metodologiczne (O.F. Bollnow, M.J. Langeveld, W. Lippitz).

Pedagogika egzystencjalno-dialogiczna: filozoficzna charakterystyka egzystencjalizmu (m.in. S. Kierkegaard, M. Heidegger, A. Camus, J.P. Sartre); egzystencjalizm a myślenie o wychowaniu (O.F. Bollnow); dialogiczne „poszerzenie” egzystencjalizmu: filozofia dialogu (m.in. M. Buber, E. Grisebach, E. Levinas, J. Tischner); dialog jako podstawowa relacja wychowawcza; wychowanie jako urzeczywistnianie człowieczeństwa (J. Tarnowski); implikacje dla dydaktyki szkolnej (C. van Morris).

Pedagogika personalistyczna: pedagogika personalistyczna a egzystencjalno-dialogiczna; filozoficzna charakterystyka personalizmu (R. Guardini, J. Maritain); filozofia osoby: podstawy tomistyczne (M. Gogacz) i inspiracje dialogiczne (T. Gadacz); filozofia personalistyczna a myślenie o wychowaniu; wychowanie jako urzeczywistnianie osoby ludzkiej; implikacje dla dydaktyki szkolnej (F. Adamski, S. Kunowski, M. Nowak).

Pedagogika pajdocentryczna: powstanie nurtu Nowego Wychowania i jego przedstawiciele; cechy charakterystyczne: odnowa szkoły, pajdocentryzm, aktywizm poznawczy, krytyka herbartyzmu, uznanie znaczenia pedagogiki eksperymentalnej; główne propozycje dydaktyczne; analiza wybranych koncepcji (C. Freinet, M. Montessori, R. Steiner, J. Korczak); rozwój tzw. szkolnictwa i edukacji alternatywnej; pedagogika pajdocentryczna jako pedagogika antyautorytarna; próby radykalizacji pedagogiki pajdocentrycznej - antypedagogika i jej krytyka

Pedagogika pragmatyzmu i neopragmatyzmu: powstanie pragmatyzmu i jego przedstawiciele; pragmatyzm i progresywizm; podstawowe kategorie pragmatycznej koncepcji wychowania i nauczania na przykładzie pedagogiki J. Deweya; krytyka stopni formalnych; szkoła a życie społeczne; edukacja jako proces rekonstrukcji doświadczeń; neopragmatyzm R. Rorty’ego; neopragmatyzm a hermeneutyka i teoria krytyczna.

Pedagogika krytyczna: neomarksistowskie korzenie teorii krytycznej; teoria krytyczna a teoria tradycyjna (M. Horkheimer); krytyka neutralnego charakteru teorii społecznej; recepcja teorii krytycznej w pedagogice; krytyka edukacji jako miejsca „przemocy symbolicznej” i „kolonizacji” (P. Bourdieu); krytyka autorytaryzmu i osobowości autorytarnej (Th. Adorno); koncepcja ukrytego programu szkoły; postulat edukacji zaangażowanej na rzecz pluralistycznego, upodmiotowionego i demokratycznego społeczeństwa; zagadnienie marginalizacji i wykluczania społecznego; koncepcja wspólnoty i działań komunikacyjnych (J. Habermas); edukacja jako uzdolnienie do włączenia się w proces komunikacji społecznej; problem „wymazywania różnic” (H.P. Giroux, P. McLaren); współczesna pedagogika krytyczna a pedagogika hermeneutyczna, pedagogika neopragmatyzmu i pedagogika postmodernistyczna; pedagogika krytyczna jako paradygmat badawczy w pedagogice; badania w Polsce.

Pedagogika międzykulturowa: przesłanki teoretyczne – filozofia (neo)pragmatyzmu, teoria krytyczna, filozofia dialogu; przesłanki społeczne – migracja, odkrywanie wielokulturowości; od pedagogiki dla cudzoziemców do pedagogiki międzykulturowej (przykład Niemiec); cele edukacji międzykulturowej; charakterystyka współczesnej pedagogiki międzykulturowej; ideologiczne uwarunkowania koncepcji edukacji międzykulturowej; krytyka pedagogiki międzykulturowej; próby redefinicji zadań edukacji międzykulturowej.

Pedagogika konstruktywistyczna i teoria systemów: podstawowe wyznaczniki teorii systemów i konstruktywizmu; recepcja teorii systemów i konstruktywizmu w pedagogice.

Paradygmaty w pedagogice: pojęcie paradygmatu; podstawowe wyznaczniki paradygmatów: analityczno-empirycznego, filozoficzno-humanistycznego i krytycznego.

METODY KSZTAŁCENIA

wykład, materiały typu „handout”, dyskusja, lektura tekstów źródłowych, prezentacje multimedialne, gry dydaktyczne

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe, np. wykład, ćwiczenia: 60 godzin

Przygotowanie się do zajęć, lektury: 30 godzin

Przygotowanie się do egzaminu: 45 godzin

Przygotowanie referatu, eseju, prezentacji: 15 godzin

Sumaryczna liczba punktów ECTS: 5.00

Opis treści programowych

1. Epistemologiczne i metodologiczne przesłanki systematyzacji kierunków pedagogiki współczesnej. Filozoficzne korzenie i źródła inspiracji kierunków pedagogiki współczesnej.

2. Różne typologie, klasyfikacje i stosowane w ich ramach kryteria różnicowania i podziałów kierunków pedagogiki współczesnej.

3. Pedagogika pozytywistyczna (założenia filozofii pozytywistycznej, socjotechniczne projektowanie oddziaływań pedagogicznych: socjologizm, psychologizm, pedagogizm).

4. Pedagogika kultury (założenia i postacie; kategoria kultury i jej eksplikacje dla procesów wychowawczo-edukacyjnych).

5. Pedagogika fenomenologiczna (źródła pedagogicznych recepcji fenomenologii, podstawowe kategorie filozofii fenomenologicznej oraz ich teoretyczne i praktyczne aplikacje na gruncie pedagogiki).

6. Pedagogika personalistyczna (różne odsłony myśli personalistycznej, podstawowe kategorie personalizmu, pryncypia i akcenty personalistycznej praktyki pedagogicznej).

7. Pedagogika egzystencjalna (podstawowe założenia, kategorie egzystencjalizmu – wolność, odpowiedzialność, tragizm; teoretyczne i praktyczne aplikacje pedagogiczne), pedagogika dialogu (idee filozofii dialogu, postacie i przejawy pedagogiki zorientowanej dialogicznie).

8. Pedagogika hermeneutyczna (kategorie przedrozumienia, rozumienia, dziejowości; pedagogiczne pryncypia i zastosowania).

9. Pedagogika krytyczna (teoria krytyczna i jej implikacje pedagogiczne; problem społecznych uprawomocnień, ich kryzysu i rozpadu). Pedagogika emancypacyjna (podstawowe założenia i twierdzenia; problem równouprawnienia oraz ukrytych form społecznej dyskryminacji).

10. Pedagogika postmodernistyczna (sytuacja człowieka w ponowoczesnym świecie, założenia i pedagogiczne aplikacje teorii ponowoczesnej).

Opis metod kształcenia

Metoda asymilacji wiedzy (wykład problemowy, dyskusja, praca z książką), e-learning, metody oglądowe, praca w grupach, „burza mózgów”.

Nakład pracy

Godziny kontaktowe np. wykład, ćwiczenia 24+15

Przygotowanie się do zajęć, lektury 36

Przygotowanie się do egzaminu 35

Inne formy 20

Sumaryczna liczba punktów ECTS - 5.00

Zajęcia obejmują następujące treści programowe:

Różnicowanie się pedagogiki i sposoby jej uprawiania: różnicowanie się teoretyczne pedagogiki na początku XX w.; rozróżnienie pedagogiki i pedagogii; relacja pomiędzy teorią i praktyką; sposoby uprawiania pedagogiki: pedagogika teoretyczna, stosowana (prakseologiczna), normatywna; podstawowe paradygmaty pedagogiki współczesnej: analityczno-empiryczny, humanistyczno-filozoficzny, krytyczny; kategorie metodologiczne: opis, rozumienie, wyjaśnianie, interpretacja krytyczna; przyjęta „mapa” współczesnych kierunków pedagogicznych.

Pedagogika analityczno-empiryczna: pozytywistyczny wzorzec nauki; powstanie pedagogiki eksperymentalnej i jej przedstawiciele (E. Meumann), powstanie behawioryzmu i jego przedstawiciele (J.B. Watson, B. Skinner); warunkowanie klasyczne i instrumentalne jako formy nauczania i ich znaczenie pedagogiczne; teorie curricularne jako uzupełnienie dotychczasowej dydaktyki - projektowanie przebiegu i operacjonalizacja celów kształcenia (S.B. Bloom, J.S. Brunner); nauczanie programowane; psychologia uczenia się i nauczania (Ch. Galloway); próba odróżnienia: pedagogika filozoficzna i pedagogika praktyczna a empiryczna nauka o wychowaniu (W. Berzinka); metodologiczne konsekwencje pedagogiki analityczno-empirycznej; przykłady badań.

Pedagogika kultury jako pedagogika humanistyczna: powstanie pedagogiki kultury i jej przedstawiciele: W. Dilthey, W. Flitner, Th. Litt, H. Nohl, E. Spranger, O.-F. Bollnow, E. Weniger, B. Nawroczyński, S. Hessen; pedagogika kultury jako pedagogika ludzkiej duchowości; nauki przyrodnicze a nauki humanistyczne (antynaturalistyczne uprawomocnienie pedagogiki); rozumienie jako kategoria metodologiczna i egzystencjalno-edukacyjna; wychowanie jako przyswajanie kulturowo danych sensów i wartości; charakterystyka wytworów (dóbr) kulturowych; implikacje dla dydaktyki szkolnej; krytyka pedagogiki kultury.

Pedagogika hermeneutyczna i hermeneutyka pedagogiczna: pojęcie hermeneutyki i jej klasycy (F. Schleiermacher, W. Dilthey, M. Heidegger, H.-G. Gadamer, P. Ricoeur); hermeneutyka a problem metody; hermeneutyczna reinterpretacja pedagogiki kultury; przejście od pedagogiki hermeneutycznej do hermeneutyki pedagogicznej; hermeneutyka pedagogiczna jako koncepcja teorii edukacji i jako koncepcja metodologii badań pedagogicznych.

Pedagogika fenomenologiczna i fenomenologia pedagogiczna: pojęcie fenomenologii i jej charakterystyka filozoficzna (E. Husserl, M. Heidegger, R. Otto, R. Ingarden, H. Schmitz); metoda postępowania fenomenologicznego; fenomenologia w badaniach humanistycznych i społecznych (A. Schütz, Th. Luckmann, P. Berger); fenomenologiczny opis wychowania; pedagogika fenomenologiczna i jej implikacje metodologiczne (O.F. Bollnow, M.J. Langeveld, W. Lippitz).

Pedagogika egzystencjalno-dialogiczna: filozoficzna charakterystyka egzystencjalizmu (m.in. S. Kierkegaard, M. Heidegger, A. Camus, J.P. Sartre); egzystencjalizm a myślenie o wychowaniu (O.F. Bollnow); dialogiczne „poszerzenie” egzystencjalizmu: filozofia dialogu (m.in. M. Buber, E. Grisebach, E. Levinas, J. Tischner); dialog jako podstawowa relacja wychowawcza; wychowanie jako urzeczywistnianie człowieczeństwa (J. Tarnowski); implikacje dla dydaktyki szkolnej (C. van Morris).

Pedagogika personalistyczna: pedagogika personalistyczna a egzystencjalno-dialogiczna; filozoficzna charakterystyka personalizmu (R. Guardini, J. Maritain); filozofia osoby: podstawy tomistyczne (M. Gogacz) i inspiracje dialogiczne (T. Gadacz); filozofia personalistyczna a myślenie o wychowaniu; wychowanie jako urzeczywistnianie osoby ludzkiej; implikacje dla dydaktyki szkolnej (F. Adamski, S. Kunowski, M. Nowak).

Pedagogika pajdocentryczna: powstanie nurtu Nowego Wychowania i jego przedstawiciele; cechy charakterystyczne: odnowa szkoły, pajdocentryzm, aktywizm poznawczy, krytyka herbartyzmu, uznanie znaczenia pedagogiki eksperymentalnej; główne propozycje dydaktyczne; analiza wybranych koncepcji (C. Freinet, M. Montessori, R. Steiner, J. Korczak); rozwój tzw. szkolnictwa i edukacji alternatywnej; pedagogika pajdocentryczna jako pedagogika antyautorytarna; próby radykalizacji pedagogiki pajdocentrycznej - antypedagogika i jej krytyka

Pedagogika pragmatyzmu i neopragmatyzmu: powstanie pragmatyzmu i jego przedstawiciele; pragmatyzm i progresywizm; podstawowe kategorie pragmatycznej koncepcji wychowania i nauczania na przykładzie pedagogiki J. Deweya; krytyka stopni formalnych; szkoła a życie społeczne; edukacja jako proces rekonstrukcji doświadczeń; neopragmatyzm R. Rorty’ego; neopragmatyzm a hermeneutyka i teoria krytyczna.

Pedagogika krytyczna: neomarksistowskie korzenie teorii krytycznej; teoria krytyczna a teoria tradycyjna (M. Horkheimer); krytyka neutralnego charakteru teorii społecznej; recepcja teorii krytycznej w pedagogice; krytyka edukacji jako miejsca „przemocy symbolicznej” i „kolonizacji” (P. Bourdieu); krytyka autorytaryzmu i osobowości autorytarnej (Th. Adorno); koncepcja ukrytego programu szkoły; postulat edukacji zaangażowanej na rzecz pluralistycznego, upodmiotowionego i demokratycznego społeczeństwa; zagadnienie marginalizacji i wykluczania społecznego; koncepcja wspólnoty i działań komunikacyjnych (J. Habermas); edukacja jako uzdolnienie do włączenia się w proces komunikacji społecznej; problem „wymazywania różnic” (H.P. Giroux, P. McLaren); współczesna pedagogika krytyczna a pedagogika hermeneutyczna, pedagogika neopragmatyzmu i pedagogika postmodernistyczna; pedagogika krytyczna jako paradygmat badawczy w pedagogice; badania w Polsce.

Pedagogika międzykulturowa: przesłanki teoretyczne – filozofia (neo)pragmatyzmu, teoria krytyczna, filozofia dialogu; przesłanki społeczne – migracja, odkrywanie wielokulturowości; od pedagogiki dla cudzoziemców do pedagogiki międzykulturowej (przykład Niemiec); cele edukacji międzykulturowej; charakterystyka współczesnej pedagogiki międzykulturowej; ideologiczne uwarunkowania koncepcji edukacji międzykulturowej; krytyka pedagogiki międzykulturowej; próby redefinicji zadań edukacji międzykulturowej.

Pedagogika konstruktywistyczna i teoria systemów: podstawowe wyznaczniki teorii systemów i konstruktywizmu; recepcja teorii systemów i konstruktywizmu w pedagogice.

Paradygmaty w pedagogice: pojęcie paradygmatu; podstawowe wyznaczniki paradygmatów: analityczno-empirycznego, filozoficzno-humanistycznego i krytycznego.

SPOSOBY POMIARU EFEKTÓW KSZTAŁCENIA:

Egzamin z całości przedmiotu:

* egzamin pisemny składa się z 4 pytań szczegółowych oraz jednego erudycyjno-problemowego;

* pytania szczegółowe są oceniane od 0 do 4 punktów każde,

* pytanie erudycyjno-problemowe jest oceniane od 0 do 8 punktów;

* maksymalna liczba punktów wynosi 24;

* do zdania egzaminu jest wymagane uzyskanie 50% punktów.

METODY KSZTAŁCENIA

wykład, materiały typu „handout”, dyskusja, lektura tekstów źródłowych, prezentacje multimedialne, gry dydaktyczne

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe, np. wykład, ćwiczenia: 60 godzin

Przygotowanie się do zajęć, lektury: 30 godzin

Przygotowanie się do egzaminu: 45 godzin

Przygotowanie referatu, eseju, prezentacji: 15 godzin

Opis treści programowych

1. Epistemologiczne i metodologiczne przesłanki systematyzacji kierunków pedagogiki współczesnej. Filozoficzne korzenie i źródła inspiracji kierunków pedagogiki współczesnej.

2. Różne typologie, klasyfikacje i stosowane w ich ramach kryteria różnicowania i podziałów kierunków pedagogiki współczesnej.

3. Pedagogika pozytywistyczna (założenia filozofii pozytywistycznej, socjotechniczne projektowanie oddziaływań pedagogicznych: socjologizm, psychologizm, pedagogizm).

4. Pedagogika kultury (założenia i postacie; kategoria kultury i jej eksplikacje dla procesów wychowawczo-edukacyjnych).

5. Pedagogika fenomenologiczna (źródła pedagogicznych recepcji fenomenologii, podstawowe kategorie filozofii fenomenologicznej oraz ich teoretyczne i praktyczne aplikacje na gruncie pedagogiki).

6. Pedagogika personalistyczna (różne odsłony myśli personalistycznej, podstawowe kategorie personalizmu, pryncypia i akcenty personalistycznej praktyki pedagogicznej).

7. Pedagogika egzystencjalna (podstawowe założenia, kategorie egzystencjalizmu – wolność, odpowiedzialność, tragizm; teoretyczne i praktyczne aplikacje pedagogiczne), pedagogika dialogu (idee filozofii dialogu, postacie i przejawy pedagogiki zorientowanej dialogicznie).

8. Pedagogika hermeneutyczna (kategorie przedrozumienia, rozumienia, dziejowości; pedagogiczne pryncypia i zastosowania).

9. Pedagogika krytyczna (teoria krytyczna i jej implikacje pedagogiczne; problem społecznych uprawomocnień, ich kryzysu i rozpadu). Pedagogika emancypacyjna (podstawowe założenia i twierdzenia; problem równouprawnienia oraz ukrytych form społecznej dyskryminacji).

10. Pedagogika postmodernistyczna (sytuacja człowieka w ponowoczesnym świecie, założenia i pedagogiczne aplikacje teorii ponowoczesnej).

Opis metod kształcenia

Metoda asymilacji wiedzy (wykład problemowy, dyskusja, praca z książką), e-learning, metody oglądowe, praca w grupach, „burza mózgów”.

Nakład pracy

Godziny kontaktowe np. wykład, ćwiczenia 24+15

Przygotowanie się do zajęć, lektury 36

Przygotowanie się do egzaminu 35

Inne formy 20

Sumaryczna liczba punktów ECTS - 5.00

Opis treści programowych

1. Epistemologiczne i metodologiczne przesłanki systematyzacji kierunków pedagogiki współczesnej. Filozoficzne korzenie i źródła inspiracji kierunków pedagogiki współczesnej.

2. Różne typologie, klasyfikacje i stosowane w ich ramach kryteria różnicowania i podziałów kierunków pedagogiki współczesnej.

3. Pedagogika pozytywistyczna (założenia filozofii pozytywistycznej, socjotechniczne projektowanie oddziaływań pedagogicznych: socjologizm, psychologizm, pedagogizm).

4. Pedagogika kultury (założenia i postacie; kategoria kultury i jej eksplikacje dla procesów wychowawczo-edukacyjnych).

5. Pedagogika fenomenologiczna (źródła pedagogicznych recepcji fenomenologii, podstawowe kategorie filozofii fenomenologicznej oraz ich teoretyczne i praktyczne aplikacje na gruncie pedagogiki).

6. Pedagogika personalistyczna (różne odsłony myśli personalistycznej, podstawowe kategorie personalizmu, pryncypia i akcenty personalistycznej praktyki pedagogicznej).

7. Pedagogika egzystencjalna (podstawowe założenia, kategorie egzystencjalizmu – wolność, odpowiedzialność, tragizm; teoretyczne i praktyczne aplikacje pedagogiczne), pedagogika dialogu (idee filozofii dialogu, postacie i przejawy pedagogiki zorientowanej dialogicznie).

8. Pedagogika hermeneutyczna (kategorie przedrozumienia, rozumienia, dziejowości; pedagogiczne pryncypia i zastosowania).

9. Pedagogika krytyczna (teoria krytyczna i jej implikacje pedagogiczne; problem społecznych uprawomocnień, ich kryzysu i rozpadu). Pedagogika emancypacyjna (podstawowe założenia i twierdzenia; problem równouprawnienia oraz ukrytych form społecznej dyskryminacji).

10. Pedagogika postmodernistyczna (sytuacja człowieka w ponowoczesnym świecie, założenia i pedagogiczne aplikacje teorii ponowoczesnej).

Opis metod kształcenia

Metoda asymilacji wiedzy (wykład problemowy, dyskusja, praca z książką), e-learning, metody oglądowe, praca w grupach, „burza mózgów”.

Nakład pracy

Godziny kontaktowe np. wykład, ćwiczenia 24+15

Przygotowanie się do zajęć, lektury 36

Przygotowanie się do egzaminu 35

Inne formy 20

Sumaryczna liczba punktów ECTS - 5.00

Opis treści programowych

1. Epistemologiczne i metodologiczne przesłanki systematyzacji kierunków pedagogiki współczesnej. Filozoficzne korzenie i źródła inspiracji kierunków pedagogiki współczesnej.

2. Różne typologie, klasyfikacje i stosowane w ich ramach kryteria różnicowania i podziałów kierunków pedagogiki współczesnej.

3. Pedagogika pozytywistyczna (założenia filozofii pozytywistycznej, socjotechniczne projektowanie oddziaływań pedagogicznych: socjologizm, psychologizm, pedagogizm).

4. Pedagogika kultury (założenia i postacie; kategoria kultury i jej eksplikacje dla procesów wychowawczo-edukacyjnych).

5. Pedagogika fenomenologiczna (źródła pedagogicznych recepcji fenomenologii, podstawowe kategorie filozofii fenomenologicznej oraz ich teoretyczne i praktyczne aplikacje na gruncie pedagogiki).

6. Pedagogika personalistyczna (różne odsłony myśli personalistycznej, podstawowe kategorie personalizmu, pryncypia i akcenty personalistycznej praktyki pedagogicznej).

7. Pedagogika egzystencjalna (podstawowe założenia, kategorie egzystencjalizmu – wolność, odpowiedzialność, tragizm; teoretyczne i praktyczne aplikacje pedagogiczne), pedagogika dialogu (idee filozofii dialogu, postacie i przejawy pedagogiki zorientowanej dialogicznie).

8. Pedagogika hermeneutyczna (kategorie przedrozumienia, rozumienia, dziejowości; pedagogiczne pryncypia i zastosowania).

9. Pedagogika krytyczna (teoria krytyczna i jej implikacje pedagogiczne; problem społecznych uprawomocnień, ich kryzysu i rozpadu). Pedagogika emancypacyjna (podstawowe założenia i twierdzenia; problem równouprawnienia oraz ukrytych form społecznej dyskryminacji).

10. Pedagogika postmodernistyczna (sytuacja człowieka w ponowoczesnym świecie, założenia i pedagogiczne aplikacje teorii ponowoczesnej).

Opis metod kształcenia

Metoda asymilacji wiedzy (wykład problemowy, dyskusja, praca z książką), e-learning, metody oglądowe, praca w grupach, „burza mózgów”.

Nakład pracy

Godziny kontaktowe np. wykład, ćwiczenia 24+15

Przygotowanie się do zajęć, lektury 36

Przygotowanie się do egzaminu 35

Inne formy 20

Sumaryczna liczba punktów ECTS - 5.00