Zróżnicowania społeczne

TREŚCI PROGRAMOWE

1. Zróżnicowanie społeczne.

2. Nierówności społeczne.

3. Klasy społeczne.

4. Ruchliwość społeczna.

5. Prestiż zawodów.

6. Wskaźniki i narzędzia pomiaru pozycji społecznej.

7. Wymiary zróżnicowania społecznego, takie jak: płeć, wiek, sytuacja pracy, zawód, wykształcenie, pochodzenie społeczne, dochód.

Od 13 marca 2020:

- bieżące zapoznawanie się z materiałem udostępnianym na dysku Google - https://drive.google.com/drive/u/0/folders/18VQsPZ8R-K4TVm0Ds4sD7v4uNkUxF4x2

- prezentacja wybranej literatury przedmiotu - referat z prezentacją PP

- pisemne wypowiedzi studentów na pytania do wykładu i literatury

egzamin: część pisemna i ustna

Wszyscy równi? Polacy wobec nierówności

 opinia społeczna o zróżnicowaniu dochodów i nierównościach społecznych

 legitymizacja nierówności

Struktura społeczna i jej przemiany w Polsce

 wybrane definicje

 wybrane teorie i badania

 przemiany struktury społecznej

Zróżnicowanie, nierówności społeczne i stratyfikacja

 zróżnicowanie społeczne

 nierówności społeczne

 stratyfikacja a nierówności społeczne

 empiryczna ilustracja wybranych nierówności

Wskaźniki i narzędzia pomiaru pozycji społecznej

 prestiż, zawód, prestiż zawodów

 klasyfikacje zawodów

 skale zawodów

Klasy społeczne

 definiowanie klasy społecznej

 formowanie się klas

 teorie klas

 struktura klasowa współczesnych społeczeństw

 klasa a styl życia

Czy są w Polsce klasy społeczne?

 podziały klasowe w systemie komunistycznym

 teza o śmierci klas

 trwałość czy zanikanie podziałów klasowych

Nowe klasy społeczne (?)

 nowa klasa średnia

 nowa klasa robotnicza

 prekariat

Ruchliwość społeczna

 analizy struktury ruchliwości

 funkcje ruchliwości

 wybrane wyniki badań nas ruchliwością

Władza jako odmiana nierówności

 odmiany władzy

 formy legitymizacji władzy

 elity władzy, prestiżu i bogactwa

Struktura społeczna a uczestnictwo w życiu publicznym

 społeczeństwo obywatelskie

 formy uczestnictwa w życiu publicznym

 aktywność społeczna a wybrane zmienne społeczno-demograficzne

Stratyfikacja a płeć

 pozycja klasowa kobiet i mężczyzn

 praca zawodowa kobieta a podziały klasowe

 zróżnicowania płci w sferze publicznej i prywatnej

Stratyfikacja a wykształcenie

 nierówności w dostępie do wykształcenia

 poziom wykształcenia a wielkość dochodów

 merytokracja - problem efektywności i sprawiedliwości

Stratyfikacja a sytuacja ekonomiczna i materialna

 przyczyny ubóstwa

 trwałość ubóstwa

 kultura ubóstwa

Stratyfikacja a wiek

 wykluczenie i dyskryminacja osób starszych

 wykluczenie i dyskryminacja dzieci

Treści programowe:

Wszyscy równi? Polacy wobec nierówności

Struktura społeczna i jej przemiany w Polsce

Zróżnicowanie, nierówności społeczne i stratyfikacja

Wskaźniki i narzędzia pomiaru pozycji społecznej

Klasy społeczne

Czy są w Polsce klasy społeczne?

Nowe klasy społeczne (?)

Ruchliwość społeczna

Władza jako odmiana nierówności

Struktura społeczna a uczestnictwo w życiu publicznym

Stratyfikacja a płeć

Stratyfikacja a wykształcenie

Stratyfikacja a sytuacja ekonomiczna i materialna

Stratyfikacja a wiek

CBOS. 2017. Stosunek Polaków do nierówności społecznych. Komunikat z badań, Nr 85/20.

Jacek Wasilewski. 2006. Formułowanie się nowej struktury społecznej. W: Jacek Wasilewski (red.) Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 47-103. Hanna Cieślińska

Krystyna Janicka. 2010. Zmiany w strukturze społecznej w wyniku transformacji ustrojowej w Polsce. Historyczno-polityczne tło przemian społecznych. „Druga dekada wolności. Socjologiczne konsekwencje i zagadki transformacji” – Rocznik Lubelski tom 36, s. 33-50 Karolina Falęta

Zbigniew Sawiński. 2012. Ocena rozmiarów nierówności. W: Henryk Domański i in. Metodologia badań nad stratyfikacją społeczną. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar

Henryk Domański, Dariusz Przybysz, Zbigniew Sawiński. 2012. Jak mierzyć usytuowanie w strukturze społecznej? Podejście kategorialne. W: Henryk Domański i in. Metodologia badań nad stratyfikacją społeczną. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar

Maciej Gdula, Przemysław Sadura. 2012. Style życia jako rywalizujące uniwersalności. W: Gdula M., Sadura P. (red.), Style życia i porządek klasowy w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar

Henryk Domański. 2015. Czy są w Polsce klasy społeczne? Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Jerzy Leszkowicz-Baczyński. 2008. Klasa średnia w Polsce? Uniwersytet Zielonogórski. Roz. 5.2, 5.3, s. 90-103

Juliusz Gardawski. 2008. Degradacja i wykluczenie klasy pracowniczej. W: Maria Jarosz (red.) Wykluczeni. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych PAN, s. 69-93.Paulina

Guy Standing. 2014. Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Pitirim Sorokim,2009. Ruchliwość społeczna. Wyd. IFiS PAN, roz.VIII, Kanały cyrkulacji pionowej, s.161-177.

Henryk Domański, 2004. Zmiany ruchliwości społecznej w Polsce w latach 1982-2002. W: H. Domański .O ruchliwości społecznej w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN. s 49-70.

Witold Betkiewicz, Michał Kotnarowski, Jacek Wasilewski. 2018. Trzy generacje polityczne regionalnej elity samorządowej, Studia Socjologiczne 2018 | 1(228) | 7-34

Caroline Bouloc. 2018. Współczesna elita warszawska w przestrzeni miasta, Przegląd Geograficzny 2018, 90, 4, s. 573–593

Ryszard Necel, Jednostka w życiu publicznym – aktywny aktor czy pasywny obserwator? Analiza indywidualnego poczucia sprawstwa, w: Pdemski K. (red.). SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ. PROJEKT EUREQUAL

Anna Pięta-Szawara. 2019. Milcząca nieobecność. Uczestnictwo polityczne kobiet na obszarach wiejskich. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica

Renata Siemieńska. 2019. Kariery akademickie w Polsce XIX i XX wieku: czy płeć je różnicowała?, w: Siemieńska R. (red.). Kariery akademickie kobiet i mężczyzn. Różne czy podobne?, Wydawnictwo Naukowe Scholar: Warszawa

Anna Domaradzka. 2019. Żagiel czy kotwica? Wpływ płci i sytuacji rodzinnej na przebieg studiów doktoranckich, w: Siemieńska R. (red.). Kariery akademickie kobiet i mężczyzn. Różne czy podobne?, Wydawnictwo Naukowe Scholar: Warszawa

Alicja Zawistowska. 2012. Horyzontalne nierówności edukacyjne we współczesnej Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar

Zbyszko Melosik. 2013. Edukacja uniwersytecka i procesy stratyfikacji społecznej, Kultura – Społeczeństwo - Edukacja , Nr 1 (3) 2013, Poznań

Krzysztof Czarnecki. 2015. Uwarunkowania nierówności horyzontalnych w dostępie do szkolnictwa wyższego w Polsce. Nauka i Szkolnictwo wyższe, 1(45)/2015

Anna Nowak. 2012. Pojęcie, istota, przyczyny, mechanizmy marginalizacji i wykluczenia społecznego, Kultura – Społeczeństwo - Edukacja , Nr 1 (3) 2013, Poznań

Michał Brzeziński. 2017. Czy Polska jest krajem dużych nierówności ekonomicznych. Instytut Badań Strukturalnych

Piotr Szukalski. 2008. Ageizm – dyskryminacja ze względu na wiek. W: Jerzy T. Kowaleski i Piotr Szukalski (red.) Starzenie się ludności. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 153-185.

Ewa Jarosz. 2013. Społeczne wykluczenie i dyskryminacja dzieci – marginalizowany obszar nierówności społecznych, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM

Nakład pracy studenta od 13 marca 2020:

- zapoznanie się z literaturą przedmiotu

- przygotowanie referatu i przegotowanie prezentacji PP

- zapoznanie się z plikiem głosowym do każdego wykładu

- zapoznanie się z prezentacją do każdego wykładu

- przygotowanie odpowiedzi pisemnych na pytania zadawane do treści wykładu i literatury

- przygotowanie się do egzaminu końcowego - części pisemnej i ustnej, w tym przygotowanie skryptu z literatury przedmiotu

efekty z zakresu wiedzy sprawdzane są testem oraz kolokwium w formie quizu, efekty z zakresu umiejętności sprawdzane są poprzez samodzielne przygotowanie prezentacji oraz referatu,

efekty z zakresu kompetencje sprawdzane są na zajęciach poprzez aktywność studentów

Wszyscy równi? Polacy wobec nierówności

 opinia społeczna o zróżnicowaniu dochodów i nierównościach społecznych

 legitymizacja nierówności

Struktura społeczna i jej przemiany w Polsce

 wybrane definicje

 wybrane teorie i badania

 przemiany struktury społecznej

Zróżnicowanie, nierówności społeczne i stratyfikacja

 zróżnicowanie społeczne

 nierówności społeczne

 stratyfikacja a nierówności społeczne

 empiryczna ilustracja wybranych nierówności

Wskaźniki i narzędzia pomiaru pozycji społecznej

 prestiż, zawód, prestiż zawodów

 klasyfikacje zawodów

 skale zawodów

Klasy społeczne

 definiowanie klasy społecznej

 formowanie się klas

 teorie klas

 struktura klasowa współczesnych społeczeństw

 klasa a styl życia

Czy są w Polsce klasy społeczne?

 podziały klasowe w systemie komunistycznym

 teza o śmierci klas

 trwałość czy zanikanie podziałów klasowych

Nowe klasy społeczne (?)

 nowa klasa średnia

 nowa klasa robotnicza

 prekariat

Ruchliwość społeczna

 analizy struktury ruchliwości

 funkcje ruchliwości

 wybrane wyniki badań nas ruchliwością

Władza jako odmiana nierówności

 odmiany władzy

 formy legitymizacji władzy

 elity władzy, prestiżu i bogactwa

Struktura społeczna a uczestnictwo w życiu publicznym

 społeczeństwo obywatelskie

 formy uczestnictwa w życiu publicznym

 aktywność społeczna a wybrane zmienne społeczno-demograficzne

Stratyfikacja a płeć

 pozycja klasowa kobiet i mężczyzn

 praca zawodowa kobieta a podziały klasowe

 zróżnicowania płci w sferze publicznej i prywatnej

Stratyfikacja a wykształcenie

 nierówności w dostępie do wykształcenia

 poziom wykształcenia a wielkość dochodów

 merytokracja - problem efektywności i sprawiedliwości

Stratyfikacja a sytuacja ekonomiczna i materialna

 przyczyny ubóstwa

 trwałość ubóstwa

 kultura ubóstwa

Stratyfikacja a wiek

 wykluczenie i dyskryminacja osób starszych

 wykluczenie i dyskryminacja dzieci

Treści programowe:

Wszyscy równi? Polacy wobec nierówności

Struktura społeczna i jej przemiany w Polsce

Zróżnicowanie, nierówności społeczne i stratyfikacja

Wskaźniki i narzędzia pomiaru pozycji społecznej

Klasy społeczne

Czy są w Polsce klasy społeczne?

Nowe klasy społeczne (?)

Ruchliwość społeczna

Władza jako odmiana nierówności

Struktura społeczna a uczestnictwo w życiu publicznym

Stratyfikacja a płeć

Stratyfikacja a wykształcenie

Stratyfikacja a sytuacja ekonomiczna i materialna

Stratyfikacja a wiek

CBOS. 2017. Stosunek Polaków do nierówności społecznych. Komunikat z badań, Nr 85/20.

Jacek Wasilewski. 2006. Formułowanie się nowej struktury społecznej. W: Jacek Wasilewski (red.) Współczesne społeczeństwo polskie. Dynamika zmian. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 47-103. Hanna Cieślińska

Krystyna Janicka. 2010. Zmiany w strukturze społecznej w wyniku transformacji ustrojowej w Polsce. Historyczno-polityczne tło przemian społecznych. „Druga dekada wolności. Socjologiczne konsekwencje i zagadki transformacji” – Rocznik Lubelski tom 36, s. 33-50 Karolina Falęta

Zbigniew Sawiński. 2012. Ocena rozmiarów nierówności. W: Henryk Domański i in. Metodologia badań nad stratyfikacją społeczną. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar

Henryk Domański, Dariusz Przybysz, Zbigniew Sawiński. 2012. Jak mierzyć usytuowanie w strukturze społecznej? Podejście kategorialne. W: Henryk Domański i in. Metodologia badań nad stratyfikacją społeczną. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar

Maciej Gdula, Przemysław Sadura. 2012. Style życia jako rywalizujące uniwersalności. W: Gdula M., Sadura P. (red.), Style życia i porządek klasowy w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar

Henryk Domański. 2015. Czy są w Polsce klasy społeczne? Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Jerzy Leszkowicz-Baczyński. 2008. Klasa średnia w Polsce? Uniwersytet Zielonogórski. Roz. 5.2, 5.3, s. 90-103

Juliusz Gardawski. 2008. Degradacja i wykluczenie klasy pracowniczej. W: Maria Jarosz (red.) Wykluczeni. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych PAN, s. 69-93.Paulina

Guy Standing. 2014. Prekariat. Nowa niebezpieczna klasa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Pitirim Sorokim,2009. Ruchliwość społeczna. Wyd. IFiS PAN, roz.VIII, Kanały cyrkulacji pionowej, s.161-177.

Henryk Domański, 2004. Zmiany ruchliwości społecznej w Polsce w latach 1982-2002. W: H. Domański .O ruchliwości społecznej w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN. s 49-70.

Witold Betkiewicz, Michał Kotnarowski, Jacek Wasilewski. 2018. Trzy generacje polityczne regionalnej elity samorządowej, Studia Socjologiczne 2018 | 1(228) | 7-34

Caroline Bouloc. 2018. Współczesna elita warszawska w przestrzeni miasta, Przegląd Geograficzny 2018, 90, 4, s. 573–593

Ryszard Necel, Jednostka w życiu publicznym – aktywny aktor czy pasywny obserwator? Analiza indywidualnego poczucia sprawstwa, w: Pdemski K. (red.). SPOŁECZEŃSTWA EUROPY ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ. PROJEKT EUREQUAL

Anna Pięta-Szawara. 2019. Milcząca nieobecność. Uczestnictwo polityczne kobiet na obszarach wiejskich. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica

Renata Siemieńska. 2019. Kariery akademickie w Polsce XIX i XX wieku: czy płeć je różnicowała?, w: Siemieńska R. (red.). Kariery akademickie kobiet i mężczyzn. Różne czy podobne?, Wydawnictwo Naukowe Scholar: Warszawa

Anna Domaradzka. 2019. Żagiel czy kotwica? Wpływ płci i sytuacji rodzinnej na przebieg studiów doktoranckich, w: Siemieńska R. (red.). Kariery akademickie kobiet i mężczyzn. Różne czy podobne?, Wydawnictwo Naukowe Scholar: Warszawa

Alicja Zawistowska. 2012. Horyzontalne nierówności edukacyjne we współczesnej Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar

Zbyszko Melosik. 2013. Edukacja uniwersytecka i procesy stratyfikacji społecznej, Kultura – Społeczeństwo - Edukacja , Nr 1 (3) 2013, Poznań

Krzysztof Czarnecki. 2015. Uwarunkowania nierówności horyzontalnych w dostępie do szkolnictwa wyższego w Polsce. Nauka i Szkolnictwo wyższe, 1(45)/2015

Anna Nowak. 2012. Pojęcie, istota, przyczyny, mechanizmy marginalizacji i wykluczenia społecznego, Kultura – Społeczeństwo - Edukacja , Nr 1 (3) 2013, Poznań

Michał Brzeziński. 2017. Czy Polska jest krajem dużych nierówności ekonomicznych. Instytut Badań Strukturalnych

Piotr Szukalski. 2008. Ageizm – dyskryminacja ze względu na wiek. W: Jerzy T. Kowaleski i Piotr Szukalski (red.) Starzenie się ludności. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 153-185.

Ewa Jarosz. 2013. Społeczne wykluczenie i dyskryminacja dzieci – marginalizowany obszar nierówności społecznych, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM

Wykład - egzamin (test wiadomości)

Warunki zaliczenia ćwiczeń - frekwencja, udział w dyskusjach, prezentacje wybranych tekstów z literatury przedmiotu

Lista tematów:

1) Wprowadzenie do problematyki zróżnicowania społecznego i nierówności społecznych

2) Marksizm jako teoria, w której analizowane są nierówności między klasami; Koncepcje Karla Polanyiego i „trzy fale urynkowienia” Michaela Burawoya

3) Elastyczny kapitalizm i problematyka nierówności na rynku pracy

4) Klasy i problematyka nierówności w teorii Pierra Bourdieu

5) Klasy i nierówności w teorii Pierra Bourdieu. Badania dotyczące edukacji

6) Zróżnicowania i nierówności ze względu na płeć. Badania intersekcjonalne

7) Klasy społeczne w ujęciu stratyfikacyjnym

Każdy z powyższych tematów może być omawiany na więcej niż jednych zajęciach.

(1) Thomas Pieketty (2023), Krótka historia równości, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej; (2) Thomas Pikietty (2015) Kapitał XXI wieku, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej; (3) Marks Karol (1949a), Ogólny Statut Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników, w: Marks Karol, Engels Fryderyk, Dzieła Wybrane, tom I, Warszawa: Książka i Wiedza, s. 360-363; (4) Marks Karol (1951), Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej. Tom pierwszy. Księga I – Proces wytwarzania kapitału, Warszawa: Książka i Wiedza; (5) Polanyi Karl (2010), Wielka transformacja. Polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów, tłum. M. Zawadzka, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; (6) Burawoy Michael (2013a), Marxism after Polanyi, w: Williams Michelle, Satgar Vishwas (red.), Marxism in the 21st Century, Johannesburg: Wits University Press, s. 34-52; (7) Dunn Elizabeth (2008), Prywatyzując Polskę. O bobofrutach, wielkim biznesie i restrukturyzacji pracy, tłum. P. Sadura, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej; (8) Sennett Richard (2006), Korozja charakteru. Osobiste konsekwencje pracy w nowym kapitalizmie, tłum. J. Dzierzgowski, Ł. Mikołajewski, Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA; (9) Standing Guy (2011), The Precariat: The New Dangerous Class, Londyn: Bloomsbury Academic; (10) Mrozowicki Adam, Czarzasty Jan (red.), Oswajanie niepewności. Studia społeczno-ekonomiczne nad młodymi pracownikami sprekaryzowanymi, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar; (11) Bourdieu Pierre, Passeron Jean-Claude (1990), Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, tłum. E. Neyman, Warszawa: PWN; (12) Sadura Przemysław (2017), Państwo, szkoła, klasy, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej; (13) Gdula Maciej, Sadura Przemysław (2012), Style życia i porządek klasowy w Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar; (14) Ehrenreich Barbara (2006), Pracować za grosze i (nie)przeżyć, tłum. B. Gadomska, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B; (15) hooks bell (2013), Teoria feministyczna: od marginesu do centrum, tłum. E. Majewska, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej; (16) Domański Henryk (2016) Stratyfikacja klasowa w Polsce 1982-2015; (17) Krystyna Janicka, Kazimierz M. Słomczyński (2014) Struktura klasowa w Polsce. Klasowy wymiar nierówności, w: Przegląd Socjologiczny , 63/2, s. 55-72.

Metody kształcenia:

wykład z prezentacją w PowerPoint

ćwiczenia: prezentacje lektur, dyskusja

NAKŁAD PRACY STUDENTA/KI:

45h godziny kontaktowe

30h lektura wskazanych prac z literatury przedmiotu,

40h realizacja pracy na zaliczenie ćwiczeń,

10h przygotowanie do egzaminu;