Psychologia rozwoju człowieka

SPOSÓB POMIARU EFEKTÓW UCZENIA SIĘ

Wykład

Egzamin - pisemny test wyboru z pytaniami zamkniętymi (40 pytań, wybór jednokrotny). Egzamin będzie miał charakter testowy niezależnie od tego, czy będzie ostatecznie przeprowadzany w siedzibie Uczelni, czy też zdalnie.

Ćwiczenia

Kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

Wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

Wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

TREŚCI PRZEDMIOTU

Wykład

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju, pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej, rodzaje zmian rozwojowych, modele rozwoju,mechanizmy rozwoju, periodyzacja rozwoju, strategie badań specyficzne dla psychologii rozwoju człowieka;

Różnice indywidualne w rozwoju: ekwifinalność i multifinalność rozwoju, tempo i rytm rozwoju, rola czynników wewnętrznych i zewnętrznych w rozwoju, koncepcja społecznego środowiska rozwoju Bronfenbrennera, dynamiczny interakcjonizm.

Rozwój motoryczny: prawa rozwoju ruchowego, motoryka duża i mała, rozwój postawy, rozwój lokomocji, rozwój manipulacji, ręczność, praksje, etapy nabywania sprawności motorycznej, rozwój motoryczny a inne sfery rozwoju psychicznego;

Rozwój percepcyjny: dotyk, równowaga, węch, smak, wzrok i spostrzeganie twarzy, słuch (dźwięki mowy i słuch fonematyczny, słuch muzyczny), percepcja intermodalna, rola procesów uwagi w percepcji, rola percepcji w procesach kategoryzacji;

Rozwój pamięci: zmiany rozwojowe w zakresie pojemności pamięci, strategie pamięciowe, metapamięć, pamięć autobiograficzna, rola rodziców w kształtowaniu pamięci autobiograficznej dziecka, amnezja dziecięca, bum wspomnieniowy, pamięć naocznych świadków;

Rozwój intelektualny: koncepcja Piageta (struktura intelektu, stadia rozwoju myślenia), koncepcje rozwoju myślenia w dorosłości, koncepcja Wygotskiego(strefa najbliższego rozwoju, strategie pomagania stosowane przez dorosłych), koncepcja Brunera, zmiany w poziomie inteligencji mierzonej przy użyciu testów;

Rozwój językowy: język a mowa, funkcje języka (związki rozwoju językowego z innymi sferami rozwoju psychicznego), koncepcja rozwoju językowego Skinnera, koncepcja Chomsky’ego (produktywność językowa, struktura powierzchniowa i głęboka), koncepcja Brunnera (styl mowy dorosłych, epizody wspólnej uwagi), rozwój rozumienia znaczenia słów, rozwój wokalizacji i gromadzenie słownika, rozwój rozumienia reguł gramatycznych, rozwój kompetencji komunikacyjnej;

Rozwój emocjonalny: zmiany rozwojowe w zakresie źródeł emocji, emocje w ciągu życia, lęki typowe dla różnych okresów rozwoju, socjalizacja emocji, kompetencja emocjonalna (zdolność dostrzegania cudzych emocji, zjawisko odniesienia społecznego, posługiwanie się słownictwem związanym z emocjami, radzenie sobie z negatywnymi emocjami);

Rozwój osobowości: rozwój osobowości z punktu widzenia teorii cech, rozwój osobowości w ujęciu psychodynamicznym (koncepcja Eriksona, koncepcja Marcii), rozwój osobowości w ujęciu poznawczym (rozwój samoświadomości, pojęcia Ja, samooceny, samoregulacji);

Rozwój społeczny: relacje pionowe i poziome, wczesne uspołecznienie (koncepcja przywiązania Bowlby’ego, typy przywiązania),relacje z rodzicami w okresie adolescencji i dorosłości, relacje z rówieśnikami (rola zabawy, rodzaje zabawy, przyjaźnie dziecięce, miłość w okresie dorastania), zmiany rozwojowe w zakresie zachowań prospołecznych i agresywnych, teorie umysłu i ich rola w rozwoju społecznym dzieci;

Rozwój seksualności: seksualność i jej ekspresja na różnych etapach życia człowieka;

Rozwój moralny: koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Piageta (stadia rozwoju moralnego, odpowiedzialność obiektywna i subiektywna, sprawiedliwość immanentna), koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Kohlberga (stadia rozwoju moralnego, krytyka koncepcji Kohlberga);

Ćwiczenia

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju człowieka, pojęcie rozwoju, rodzaje zmian rozwojowych;

Rozwój prenatalny: ciąża (czas trwania, czynniki wpływające na przebieg ciąży), rozwój psychiczny dziecka przed narodzeniem (rozwój narządów zmysłów, pamięć i uczenie się);

Poród i okres noworodkowy: czas trwania i etapy porodu, czynniki ryzyka związane z porodem, wcześniactwo, adaptacja noworodka do zmiany środowiska, funkcjonowanie zmysłów noworodka, rytm snu i czuwania noworodka, odruchy bezwarunkowe, ekspresja emocji u noworodka, komunikowanie się noworodka;

Okres niemowlęcy i poniemowlęcy: rozwój motoryczny, rozwój mowy i kompetencji komunikacyjnej, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium sensoryczno-motoryczne), przywiązanie dziecka do opiekuna i opiekuna do dziecka, samoświadomość i samoregulacja w okresie wczesnego dzieciństwa;

Okres przedszkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium przedoperacyjne), krytyka ujęcia Piageta, dziecięce teorie umysłu, rozwój rysunku, rozwój zabawy, osobowość dziecka w okresie przedszkolnym, rozwój moralny w okresie przedszkolnym;

Okres młodszy szkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji konkretnych), gotowość szkolna, Ja w roli ucznia, rozwój moralny w młodszym wieku szkolnym;

Adolescencja: dojrzewanie płciowe, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji formalnych), rozwój moralny w okresie adolescencji, osobowość w okresie adolescencji (kryzys tożsamości), bunt młodzieńczy, stosunki z rodzicami w adolescencji, pierwsze związki miłosne;

Okres wczesnej dorosłości: zadania rozwojowe we wczesnej dorosłości (małżeństwo, rodzicielstwo, praca), przemiany w myśleniu ludzi dorosłych;

Okres średniej dorosłości: kryzysy wieku średniego, syndrom opuszczonego gniazda, rola dziadków;

Okres późnej dorosłości: zmiany regresyjne w okresie starzenia, przystosowanie do starości, emerytura i brak pracy;

Śmierć i żałoba: śmierć jako ostatni etap rozwoju, przystosowanie do śmierci, żałoba po utracie bliskiej osoby;

Podsumowanie zajęć: przekazanie studentom indywidualnej informacji na temat wyników ich pracy na ćwiczeniach (ocena umiejętności uzyskanych w czasie wykonywanych zadań, ocena poziomu wiedzy).

LEKTURA OBOWIĄZKOWA

Wykład

Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis (r. 2).

Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.) (2006 i in.). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 3. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: PWN (r. 2, 4, 5, 6).

Jagodzińska, M. (2003). Rozwój pamięci w dzieciństwie. Gdańsk: GWP (r. 14).

Piaget, J., Inhelder, B. (1989). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Siedmioróg (r. 4, 5).

Schaffer, H. R. (2008 i in.). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10).

Strelau, J. (red.). (2000 i in.). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. Podstawy psychologii. Gdańsk: GWP (r. 7 - fragment s. 230-256, r. 8).

Vasta R., Haith M., Miller S. (1995). Psychologia dziecka. Warszawa: WSiP (r. 6, 7, 14).

ĆWICZENIA (ważniejsze pozycje)

Brzezińska, A. (red.) (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Schaffer, D. R., Kipp, K. (2014). Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Gdańsk: Harmonia.

Trempała, J. (red.) (2011). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA

Wykład

Bakiera, L. (2009). Czy dorastanie musi być trudne? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Eliot, L. (2010). Co tam się dzieje? Jak się rozwija mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia. Warszawa: Media Rodzina

Gopnik, A., Meltzoff, A. N., Kuhl, P. K. (2004). Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle i myśleniu uczą nas małe dzieci. Poznań: Media Rodzina.

Oleś, P. K. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Oleś, P. K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość-zmiana-integracja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Schaffer, R. (2006). Rozwój społeczny, Dzieciństwo i młodość. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Trempała J. (2000). Modele rozwoju psychicznego. Czas i zmiana. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Wadsworth, B. J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. Warszawa: WSiP.

Ćwiczenia

Schaffer, D.R. (2008). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Turner, J. S., Helms, D.B., (1999). Rozwój człowieka. Wydawnictwo Szkole i Pedagogiczne.

Vasta, R., Haith, M. M. Miller, S. A. (1995). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Szkole i Pedagogiczne.

METODY KSZTAŁCENIA

Wykład: pokaz, film, dyskusja, metody aktywizujące studentów (praca w grupach, przygotowanie prezentacji).

Ćwiczenia: kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

LINKI DO SPOTKAŃ W APLIKACJI TEAMS

Wykład:

https://teams.microsoft.com/l/team/19%3a3ce183bed8ab42f49a97d9c9f00f8b5a%40thread.tacv2/conversations?groupId=ded4ef3a-bf40-4a1c-a6db-7f1c4da4af6f&tenantId=aee18df6-9fc6-4188-b9f4-b3f12e451c86

Ćwiczenia: Grupa II DMPY 1

https://teams.microsoft.com/l/team/19%3ae1610f90910f4856997b3f32b178ca5a%40thread.tacv2/conversations?groupId=dcd6e6c1-d841-4eb0-8e6e-6a498ebf3e81&tenantId=aee18df6-9fc6-4188-b9f4-b3f12e451c86

Ćwiczenia: Grupa II DMPY 2

https://teams.microsoft.com/l/team/19%3a8b3c4ebd5137426caf0f4fbc23c47eb6%40thread.tacv2/conversations?groupId=e8279855-7516-4722-ad2d-3a4d96f993a8&tenantId=aee18df6-9fc6-4188-b9f4-b3f12e451c86

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe - 60

Przygotowanie się do zajęć, lektury - 30 godzin

Przygotowanie się do egzaminu - 70 godzin

Przygotowanie referatu, prezentacji - 20 godzin

Łączna liczba godzin aktywności - 180

SPOSÓB POMIARU EFEKTÓW UCZENIA SIĘ

WYKŁAD

Egzamin - pisemny test wyboru z pytaniami zamkniętymi (40 pytań, wybór jednokrotny). Egzamin będzie miał charakter testowy niezależnie od tego, czy będzie ostatecznie przeprowadzany w siedzibie Uczelni, czy też zdalnie.

ĆWICZENIA

Kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

Wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

Wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

TREŚCI PRZEDMIOTU

WYKŁAD

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju, pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej, rodzaje zmian rozwojowych, modele rozwoju,mechanizmy rozwoju, periodyzacja rozwoju, strategie badań specyficzne dla psychologii rozwoju człowieka;

Różnice indywidualne w rozwoju: ekwifinalność i multifinalność rozwoju, tempo i rytm rozwoju, rola czynników wewnętrznych i zewnętrznych w rozwoju, koncepcja społecznego środowiska rozwoju Bronfenbrennera, dynamiczny interakcjonizm.

Rozwój motoryczny: prawa rozwoju ruchowego, motoryka duża i mała, rozwój postawy, rozwój lokomocji, rozwój manipulacji, ręczność, praksje, etapy nabywania sprawności motorycznej, rozwój motoryczny a inne sfery rozwoju psychicznego;

Rozwój percepcyjny: dotyk, równowaga, węch, smak, wzrok i spostrzeganie twarzy, słuch (dźwięki mowy i słuch fonematyczny, słuch muzyczny), percepcja intermodalna, rola procesów uwagi w percepcji, rola percepcji w procesach kategoryzacji;

Rozwój pamięci: zmiany rozwojowe w zakresie pojemności pamięci, strategie pamięciowe, metapamięć, pamięć autobiograficzna, rola rodziców w kształtowaniu pamięci autobiograficznej dziecka, amnezja dziecięca, bum wspomnieniowy, pamięć naocznych świadków;

Rozwój intelektualny: koncepcja Piageta (struktura intelektu, stadia rozwoju myślenia), koncepcje rozwoju myślenia w dorosłości, koncepcja Wygotskiego(strefa najbliższego rozwoju, strategie pomagania stosowane przez dorosłych), koncepcja Brunera, zmiany w poziomie inteligencji mierzonej przy użyciu testów;

Rozwój językowy: język a mowa, funkcje języka (związki rozwoju językowego z innymi sferami rozwoju psychicznego), koncepcja rozwoju językowego Skinnera, koncepcja Chomsky’ego (produktywność językowa, struktura powierzchniowa i głęboka), koncepcja Brunnera (styl mowy dorosłych, epizody wspólnej uwagi), rozwój rozumienia znaczenia słów, rozwój wokalizacji i gromadzenie słownika, rozwój rozumienia reguł gramatycznych, rozwój kompetencji komunikacyjnej;

Rozwój emocjonalny: zmiany rozwojowe w zakresie źródeł emocji, emocje w ciągu życia, lęki typowe dla różnych okresów rozwoju, socjalizacja emocji, kompetencja emocjonalna (zdolność dostrzegania cudzych emocji, zjawisko odniesienia społecznego, posługiwanie się słownictwem związanym z emocjami, radzenie sobie z negatywnymi emocjami);

Rozwój osobowości: rozwój osobowości z punktu widzenia teorii cech, rozwój osobowości w ujęciu psychodynamicznym (koncepcja Eriksona, koncepcja Marcii), rozwój osobowości w ujęciu poznawczym (rozwój samoświadomości, pojęcia Ja, samooceny, samoregulacji);

Rozwój społeczny: relacje pionowe i poziome, wczesne uspołecznienie (koncepcja przywiązania Bowlby’ego, typy przywiązania),relacje z rodzicami w okresie adolescencji i dorosłości, relacje z rówieśnikami (rola zabawy, rodzaje zabawy, przyjaźnie dziecięce, miłość w okresie dorastania), zmiany rozwojowe w zakresie zachowań prospołecznych i agresywnych, teorie umysłu i ich rola w rozwoju społecznym dzieci;

Rozwój seksualności: seksualność i jej ekspresja na różnych etapach życia człowieka;

Rozwój moralny: koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Piageta (stadia rozwoju moralnego, odpowiedzialność obiektywna i subiektywna, sprawiedliwość immanentna), koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Kohlberga (stadia rozwoju moralnego, krytyka koncepcji Kohlberga);

ĆWICZENIA

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju człowieka, pojęcie rozwoju, rodzaje zmian rozwojowych;

Rozwój prenatalny:ciąża (czas trwania, czynniki wpływające na przebieg ciąży), rozwój psychiczny dziecka przed narodzeniem (rozwój narządów zmysłów, pamięć i uczenie się);

Poród i okres noworodkowy: czas trwania i etapy porodu, czynniki ryzyka związane z porodem, wcześniactwo, adaptacja noworodka do zmiany środowiska, funkcjonowanie zmysłów noworodka, rytm snu i czuwania noworodka, odruchy bezwarunkowe, ekspresja emocji u noworodka, komunikowanie się noworodka;

Okres niemowlęcy i poniemowlęcy: rozwój motoryczny, rozwój mowy i kompetencji komunikacyjnej, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium sensoryczno-motoryczne), przywiązanie dziecka do opiekuna i opiekuna do dziecka, samoświadomość i samoregulacja w okresie wczesnego dzieciństwa;

Okres przedszkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium przedoperacyjne), krytyka ujęcia Piageta, dziecięce teorie umysłu, rozwój rysunku, rozwój zabawy, osobowość dziecka w okresie przedszkolnym, rozwój moralny w okresie przedszkolnym;

Okres młodszy szkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji konkretnych), gotowość szkolna, Ja w roli ucznia, rozwój moralny w młodszym wieku szkolnym;

Adolescencja: dojrzewanie płciowe, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji formalnych), rozwój moralny w okresie adolescencji, osobowość w okresie adolescencji (kryzys tożsamości), bunt młodzieńczy, stosunki z rodzicami w adolescencji, pierwsze związki miłosne;

Okres wczesnej dorosłości: zadania rozwojowe we wczesnej dorosłości (małżeństwo, rodzicielstwo, praca), przemiany w myśleniu ludzi dorosłych;

Okres średniej dorosłości: kryzysy wieku średniego, syndrom opuszczonego gniazda, rola dziadków;

Okres późnej dorosłości: zmiany regresyjne w okresie starzenia, przystosowanie do starości, emerytura i brak pracy;

Śmierć i żałoba: śmierć jako ostatni etap rozwoju, przystosowanie do śmierci, żałoba po utracie bliskiej osoby;

Podsumowanie zajęć: przekazanie studentom indywidualnej informacji na temat wyników ich pracy na ćwiczeniach (ocena umiejętności uzyskanych w czasie wykonywanych zadań, ocena poziomu wiedzy).

LEKTURA OBOWIĄZKOWA

Wykład

Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis (r. 2).

Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.) (2006 i in.). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 3. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: PWN (r. 2, 4, 5, 6).

Jagodzińska, M. (2003). Rozwój pamięci w dzieciństwie. Gdańsk: GWP (r. 14).

Piaget, J., Inhelder, B. (1989). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Siedmioróg (r. 4, 5).

Schaffer, H. R. (2008 i in.). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10).

Strelau, J. (red.). (2000 i in.). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. Podstawy psychologii. Gdańsk: GWP (r. 7 - fragment s. 230-256, r. 8).

Vasta R., Haith M., Miller S. (1995). Psychologia dziecka. Warszawa: WSiP (r. 6, 7, 14).

Ćwiczenia (ważniejsze pozycje)

Brzezińska, A. (red.) (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Schaffer, D. R., Kipp, K. (2014). Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Gdańsk: Harmonia.

Trempała, J. (red.) (2011). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA

Wykład

Bakiera, L. (2009). Czy dorastanie musi być trudne? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Eliot, L. (2010). Co tam się dzieje? Jak się rozwija mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia. Warszawa: Media Rodzina

Gopnik, A., Meltzoff, A. N., Kuhl, P. K. (2004). Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle i myśleniu uczą nas małe dzieci. Poznań: Media Rodzina.

Oleś, P. K. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Oleś, P. K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość-zmiana-integracja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Schaffer, R. (2006). Rozwój społeczny, Dzieciństwo i młodość. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Trempała J. (2000). Modele rozwoju psychicznego. Czas i zmiana. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Wadsworth, B. J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. Warszawa: WSiP.

Ćwiczenia

Schaffer, D.R. (2008). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Turner, J. S., Helms, D.B., (1999). Rozwój człowieka. Wydawnictwo Szkole i Pedagogiczne.

Vasta, R., Haith, M. M. Miller, S. A. (1995). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Szkole i Pedagogiczne.

METODY KSZTAŁCENIA

Wykład, pokaz, film, dyskusja, metody aktywizujące studentów (praca w grupach, przygotowanie prezentacji).

LINKI DO SPOTKAŃ W APLIKACJI TEAMS

wykład:

https://teams.microsoft.com/l/team/19%3a1289973cc6fb483b9b6ae510a8bab1ac%40thread.tacv2/conversations?groupId=a1b7f859-bb91-4a11-b974-c34475a15d74&tenantId=aee18df6-9fc6-4188-b9f4-b3f12e451c86

ćwiczenia: GRUPA II ZM/PY 1

https://teams.microsoft.com/l/team/19%3a1848c3a834bd47159a8b54e1051170c2%40thread.tacv2/conversations?groupId=fff3775d-6c5b-4587-8e9a-f290ac2c4ab4&tenantId=aee18df6-9fc6-4188-b9f4-b3f12e451c86

ćwiczenia: GRUPA II ZM/PY 2

https://teams.microsoft.com/l/team/19%3a3fc4b4d03fda4347965221cb78d5d066%40thread.tacv2/conversations?groupId=139d06b1-b32c-4427-a61a-d7786b9c6798&tenantId=aee18df6-9fc6-4188-b9f4-b3f12e451c86

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe - 45

Przygotowanie się do zajęć, lektury - 45 godzin

Przygotowanie się do egzaminu - 70 godzin

Przygotowanie referatu, prezentacji - 20 godzin

Łączna liczba godzin aktywności - 180

SPOSÓB POMIARU EFEKTÓW UCZENIA SIĘ

WYKŁAD

Egzamin - pisemny test wyboru z pytaniami zamkniętymi (40 pytań, wybór jednokrotny). Egzamin odbędzie się w aplikacji Forms w dniu 01.02.2022 r. Test uruchomi się o godzinie 11.15.

ĆWICZENIA

Kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

Wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

Wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

TREŚCI PRZEDMIOTU

WYKŁAD

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju, pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej, rodzaje zmian rozwojowych, modele rozwoju,mechanizmy rozwoju, periodyzacja rozwoju, strategie badań specyficzne dla psychologii rozwoju człowieka;

Różnice indywidualne w rozwoju: ekwifinalność i multifinalność rozwoju, tempo i rytm rozwoju, rola czynników wewnętrznych i zewnętrznych w rozwoju, koncepcja społecznego środowiska rozwoju Bronfenbrennera, dynamiczny interakcjonizm.

Rozwój motoryczny: prawa rozwoju ruchowego, motoryka duża i mała, rozwój postawy, rozwój lokomocji, rozwój manipulacji, ręczność, praksje, etapy nabywania sprawności motorycznej, rozwój motoryczny a inne sfery rozwoju psychicznego;

Rozwój percepcyjny: dotyk, równowaga, węch, smak, wzrok i spostrzeganie twarzy, słuch (dźwięki mowy i słuch fonematyczny, słuch muzyczny), percepcja intermodalna, rola procesów uwagi w percepcji, rola percepcji w procesach kategoryzacji;

Rozwój pamięci: zmiany rozwojowe w zakresie pojemności pamięci, strategie pamięciowe, metapamięć, pamięć autobiograficzna, rola rodziców w kształtowaniu pamięci autobiograficznej dziecka, amnezja dziecięca, bum wspomnieniowy, pamięć naocznych świadków;

Rozwój intelektualny: koncepcja Piageta (struktura intelektu, stadia rozwoju myślenia), koncepcje rozwoju myślenia w dorosłości, koncepcja Wygotskiego(strefa najbliższego rozwoju, strategie pomagania stosowane przez dorosłych), koncepcja Brunera, zmiany w poziomie inteligencji mierzonej przy użyciu testów;

Rozwój językowy: język a mowa, funkcje języka (związki rozwoju językowego z innymi sferami rozwoju psychicznego), koncepcja rozwoju językowego Skinnera, koncepcja Chomsky’ego (produktywność językowa, struktura powierzchniowa i głęboka), koncepcja Brunnera (styl mowy dorosłych, epizody wspólnej uwagi), rozwój rozumienia znaczenia słów, rozwój wokalizacji i gromadzenie słownika, rozwój rozumienia reguł gramatycznych, rozwój kompetencji komunikacyjnej;

Rozwój emocjonalny: zmiany rozwojowe w zakresie źródeł emocji, emocje w ciągu życia, lęki typowe dla różnych okresów rozwoju, socjalizacja emocji, kompetencja emocjonalna (zdolność dostrzegania cudzych emocji, zjawisko odniesienia społecznego, posługiwanie się słownictwem związanym z emocjami, radzenie sobie z negatywnymi emocjami);

Rozwój osobowości: rozwój osobowości z punktu widzenia teorii cech, rozwój osobowości w ujęciu psychodynamicznym (koncepcja Eriksona, koncepcja Marcii), rozwój osobowości w ujęciu poznawczym (rozwój samoświadomości, pojęcia Ja, samooceny, samoregulacji);

Rozwój społeczny: relacje pionowe i poziome, wczesne uspołecznienie (koncepcja przywiązania Bowlby’ego, typy przywiązania),relacje z rodzicami w okresie adolescencji i dorosłości, relacje z rówieśnikami (rola zabawy, rodzaje zabawy, przyjaźnie dziecięce, miłość w okresie dorastania), zmiany rozwojowe w zakresie zachowań prospołecznych i agresywnych, teorie umysłu i ich rola w rozwoju społecznym dzieci;

Rozwój seksualności: seksualność i jej ekspresja na różnych etapach życia człowieka;

Rozwój moralny: koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Piageta (stadia rozwoju moralnego, odpowiedzialność obiektywna i subiektywna, sprawiedliwość immanentna), koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Kohlberga (stadia rozwoju moralnego, krytyka koncepcji Kohlberga);

ĆWICZENIA

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju człowieka, pojęcie rozwoju, rodzaje zmian rozwojowych;

Rozwój prenatalny:ciąża (czas trwania, czynniki wpływające na przebieg ciąży), rozwój psychiczny dziecka przed narodzeniem (rozwój narządów zmysłów, pamięć i uczenie się);

Poród i okres noworodkowy: czas trwania i etapy porodu, czynniki ryzyka związane z porodem, wcześniactwo, adaptacja noworodka do zmiany środowiska, funkcjonowanie zmysłów noworodka, rytm snu i czuwania noworodka, odruchy bezwarunkowe, ekspresja emocji u noworodka, komunikowanie się noworodka;

Okres niemowlęcy i poniemowlęcy: rozwój motoryczny, rozwój mowy i kompetencji komunikacyjnej, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium sensoryczno-motoryczne), przywiązanie dziecka do opiekuna i opiekuna do dziecka, samoświadomość i samoregulacja w okresie wczesnego dzieciństwa;

Okres przedszkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium przedoperacyjne), krytyka ujęcia Piageta, dziecięce teorie umysłu, rozwój rysunku, rozwój zabawy, osobowość dziecka w okresie przedszkolnym, rozwój moralny w okresie przedszkolnym;

Okres młodszy szkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji konkretnych), gotowość szkolna, Ja w roli ucznia, rozwój moralny w młodszym wieku szkolnym;

Adolescencja: dojrzewanie płciowe, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji formalnych), rozwój moralny w okresie adolescencji, osobowość w okresie adolescencji (kryzys tożsamości), bunt młodzieńczy, stosunki z rodzicami w adolescencji, pierwsze związki miłosne;

Okres wczesnej dorosłości: zadania rozwojowe we wczesnej dorosłości (małżeństwo, rodzicielstwo, praca), przemiany w myśleniu ludzi dorosłych;

Okres średniej dorosłości: kryzysy wieku średniego, syndrom opuszczonego gniazda, rola dziadków;

Okres późnej dorosłości: zmiany regresyjne w okresie starzenia, przystosowanie do starości, emerytura i brak pracy;

Śmierć i żałoba: śmierć jako ostatni etap rozwoju, przystosowanie do śmierci, żałoba po utracie bliskiej osoby;

Podsumowanie zajęć: przekazanie studentom indywidualnej informacji na temat wyników ich pracy na ćwiczeniach (ocena umiejętności uzyskanych w czasie wykonywanych zadań, ocena poziomu wiedzy).

LEKTURA OBOWIĄZKOWA

Wykład

Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis (r. 2).

Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.) (2006 i inne wydania). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 3. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: PWN (r. 2 Rozwój emocjonalny, r. 4 Rozwój moralny, r. 5 Rozwój osobowości, r. 6 Różnice indywidualne w rozwoju psychicznym).

Jagodzińska, M. (2003). Rozwój pamięci w dzieciństwie. Gdańsk: GWP (r. 14).

Piaget, J., Inhelder, B. (1996 i inne wydania). Psychologia dziecka. Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg (r. 4, 5).

Schaffer, H. R. (2008 i inne wydania). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 4 Tworzenie związków, r. 5 Rozwój emocjonalny, r. 6 Dziecko jako naukowiec. Piagetowska teoria rozwoju poznawczego, r. 7 Dziecko jako praktykant. Wygotskiego społeczno-poznawcza teoria rozwoju, r. 8 Dzieci jako osoby przetwarzające informacje r. 9 Posługiwanie się językiem, r. 10 Ku dojrzałości).

Strelau, J. (red.). (2000 i inne wydania). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. Podstawy psychologii. Gdańsk: GWP (r. 7 Wprowadzenie do psychologii rozwoju, r. 8 Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia).

Vasta R., Haith M., Miller S. (1995). Psychologia dziecka. Warszawa: WSiP (r. 6, 7, 14).

Ćwiczenia (ważniejsze pozycje)

Brzezińska, A. (red.) (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Schaffer, D. R., Kipp, K. (2014). Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Gdańsk: Harmonia.

Trempała, J. (red.) (2011). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA

Wykład

Bakiera, L. (2009). Czy dorastanie musi być trudne? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Eliot, L. (2010). Co tam się dzieje? Jak się rozwija mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia. Warszawa: Media Rodzina

Gopnik, A., Meltzoff, A. N., Kuhl, P. K. (2004). Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle i myśleniu uczą nas małe dzieci. Poznań: Media Rodzina.

Oleś, P. K. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Oleś, P. K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość-zmiana-integracja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Schaffer, R. (2006). Rozwój społeczny, Dzieciństwo i młodość. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Trempała J. (2000). Modele rozwoju psychicznego. Czas i zmiana. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Wadsworth, B. J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. Warszawa: WSiP.

Ćwiczenia

Schaffer, D.R. (2008). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Turner, J. S., Helms, D.B., (1999). Rozwój człowieka. Wydawnictwo Szkole i Pedagogiczne.

Vasta, R., Haith, M. M. Miller, S. A. (1995). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Szkole i Pedagogiczne.

METODY KSZTAŁCENIA

Wykład, pokaz, film, dyskusja, metody aktywizujące studentów (praca w grupach, przygotowanie prezentacji).

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe - 60

Przygotowanie się do zajęć, lektury - 30 godzin

Przygotowanie się do egzaminu - 70 godzin

Przygotowanie referatu, prezentacji - 15 godzin

Łączna liczba godzin aktywności - 175

SPOSÓB POMIARU EFEKTÓW UCZENIA SIĘ

Wykład

Egzamin - pisemny test wyboru z pytaniami zamkniętymi (40 pytań, wybór jednokrotny; za każdą prawidłową odpowiedź 1 punkt; zaliczenie od 21 punktów).

Ćwiczenia

Kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

Wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

Wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

TREŚCI PRZEDMIOTU

Wykład

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju, pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej, rodzaje zmian rozwojowych, modele rozwoju,mechanizmy rozwoju, periodyzacja rozwoju, strategie badań specyficzne dla psychologii rozwoju człowieka;

Różnice indywidualne w rozwoju: ekwifinalność i multifinalność rozwoju, tempo i rytm rozwoju, rola czynników wewnętrznych i zewnętrznych w rozwoju, koncepcja społecznego środowiska rozwoju Bronfenbrennera, dynamiczny interakcjonizm.

Rozwój motoryczny: prawa rozwoju ruchowego, motoryka duża i mała, rozwój postawy, rozwój lokomocji, rozwój manipulacji, ręczność, praksje, etapy nabywania sprawności motorycznej, rozwój motoryczny a inne sfery rozwoju psychicznego;

Rozwój percepcyjny: dotyk, równowaga, węch, smak, wzrok i spostrzeganie twarzy, słuch (dźwięki mowy i słuch fonematyczny, słuch muzyczny), percepcja intermodalna, rola procesów uwagi w percepcji, rola percepcji w procesach kategoryzacji;

Rozwój pamięci: zmiany rozwojowe w zakresie pojemności pamięci, strategie pamięciowe, metapamięć, pamięć autobiograficzna, rola rodziców w kształtowaniu pamięci autobiograficznej dziecka, amnezja dziecięca, bum wspomnieniowy, pamięć naocznych świadków;

Rozwój intelektualny: koncepcja Piageta (struktura intelektu, stadia rozwoju myślenia), koncepcje rozwoju myślenia w dorosłości, koncepcja Wygotskiego(strefa najbliższego rozwoju, strategie pomagania stosowane przez dorosłych), koncepcja Brunera, zmiany w poziomie inteligencji mierzonej przy użyciu testów;

Rozwój językowy: język a mowa, funkcje języka (związki rozwoju językowego z innymi sferami rozwoju psychicznego), koncepcja rozwoju językowego Skinnera, koncepcja Chomsky’ego (produktywność językowa, struktura powierzchniowa i głęboka), koncepcja Brunnera (styl mowy dorosłych, epizody wspólnej uwagi), rozwój rozumienia znaczenia słów, rozwój wokalizacji i gromadzenie słownika, rozwój rozumienia reguł gramatycznych, rozwój kompetencji komunikacyjnej;

Rozwój emocjonalny: zmiany rozwojowe w zakresie źródeł emocji, emocje w ciągu życia, lęki typowe dla różnych okresów rozwoju, socjalizacja emocji, kompetencja emocjonalna (zdolność dostrzegania cudzych emocji, zjawisko odniesienia społecznego, posługiwanie się słownictwem związanym z emocjami, radzenie sobie z negatywnymi emocjami);

Rozwój osobowości: rozwój osobowości z punktu widzenia teorii cech, rozwój osobowości w ujęciu psychodynamicznym (koncepcja Eriksona, koncepcja Marcii), rozwój osobowości w ujęciu poznawczym (rozwój samoświadomości, pojęcia Ja, samooceny, samoregulacji);

Rozwój społeczny: relacje pionowe i poziome, wczesne uspołecznienie (koncepcja przywiązania Bowlby’ego, typy przywiązania),relacje z rodzicami w okresie adolescencji i dorosłości, relacje z rówieśnikami (rola zabawy, rodzaje zabawy, przyjaźnie dziecięce, miłość w okresie dorastania), zmiany rozwojowe w zakresie zachowań prospołecznych i agresywnych, teorie umysłu i ich rola w rozwoju społecznym dzieci;

Rozwój seksualności: seksualność i jej ekspresja na różnych etapach życia człowieka;

Rozwój moralny: koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Piageta (stadia rozwoju moralnego, odpowiedzialność obiektywna i subiektywna, sprawiedliwość immanentna), koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Kohlberga (stadia rozwoju moralnego, krytyka koncepcji Kohlberga);

Ćwiczenia

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju człowieka, pojęcie rozwoju, rodzaje zmian rozwojowych;

Rozwój prenatalny: ciąża (czas trwania, czynniki wpływające na przebieg ciąży), rozwój psychiczny dziecka przed narodzeniem (rozwój narządów zmysłów, pamięć i uczenie się);

Poród i okres noworodkowy: czas trwania i etapy porodu, czynniki ryzyka związane z porodem, wcześniactwo, adaptacja noworodka do zmiany środowiska, funkcjonowanie zmysłów noworodka, rytm snu i czuwania noworodka, odruchy bezwarunkowe, ekspresja emocji u noworodka, komunikowanie się noworodka;

Okres niemowlęcy i poniemowlęcy: rozwój motoryczny, rozwój mowy i kompetencji komunikacyjnej, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium sensoryczno-motoryczne), przywiązanie dziecka do opiekuna i opiekuna do dziecka, samoświadomość i samoregulacja w okresie wczesnego dzieciństwa;

Okres przedszkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium przedoperacyjne), krytyka ujęcia Piageta, dziecięce teorie umysłu, rozwój rysunku, rozwój zabawy, osobowość dziecka w okresie przedszkolnym, rozwój moralny w okresie przedszkolnym;

Okres młodszy szkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji konkretnych), gotowość szkolna, Ja w roli ucznia, rozwój moralny w młodszym wieku szkolnym;

Adolescencja: dojrzewanie płciowe, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji formalnych), rozwój moralny w okresie adolescencji, osobowość w okresie adolescencji (kryzys tożsamości), bunt młodzieńczy, stosunki z rodzicami w adolescencji, pierwsze związki miłosne;

Okres wczesnej dorosłości: zadania rozwojowe we wczesnej dorosłości (małżeństwo, rodzicielstwo, praca), przemiany w myśleniu ludzi dorosłych;

Okres średniej dorosłości: kryzysy wieku średniego, syndrom opuszczonego gniazda, rola dziadków;

Okres późnej dorosłości: zmiany regresyjne w okresie starzenia, przystosowanie do starości, emerytura i brak pracy;

Śmierć i żałoba: śmierć jako ostatni etap rozwoju, przystosowanie do śmierci, żałoba po utracie bliskiej osoby;

Podsumowanie zajęć: przekazanie studentom indywidualnej informacji na temat wyników ich pracy na ćwiczeniach (ocena umiejętności uzyskanych w czasie wykonywanych zadań, ocena poziomu wiedzy).

LEKTURA OBOWIĄZKOWA

WYKŁAD

Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 14. Początki zachowania przywiązaniowego, r. 16 Wzorce przywiązania oraz ich uwarunkowania).

Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis (r. 2. Rozwój i kryzysy zdrowej osobowości).

Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.). (2006 i inne wydania). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 3. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: PWN (r. 2. Rozwój emocjonalny, r. 4. Rozwój moralny, r. 5. Rozwój osobowości, r. 6. Różnice indywidualne w rozwoju psychicznym).

Jagodzińska, M. (2003). Rozwój pamięci w dzieciństwie. Gdańsk: GWP (r. 14. Od pamięci dziecka do pamięci dorosłego: refleksje końcowe).

Piaget, J., Inhelder, B. (1996 i inne wydania). Psychologia dziecka. Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg (r. 4. „Konkretne”operacje myśli i relacje interidywidualne, r. 5. Przed dorastaniem. Operacje zdaniowe).

Schaffer, H. R. (2008 i inne wydania). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 4. Tworzenie związków; r. 5. Rozwój emocjonalny; r. 6. Dziecko jako naukowiec. Piagetowska teoria rozwoju poznawczego; r. 7. Dziecko jako praktykant. Wygotskiego społeczno-poznawcza teoria rozwoju; r. 8. Dzieci jako osoby przetwarzające informacje r. 9. Posługiwanie się językiem; r. 10. Ku dojrzałości).

Strelau, J. (red.). (2000 i inne wydania). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. Podstawy psychologii. Gdańsk: GWP (r. 7. Wprowadzenie do psychologii rozwoju - podrozdziały: 7.1 Pojęcie zmiany rozwojowej i 7.2 Modele i strategie badania zmiany rozwojowej; r. 8. Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia).

Vasta R., Haith M., Miller S. (1995). Psychologia dziecka. Warszawa: WSiP (r. 6. Narodziny, rozwój fizyczny i rozwój sprawności; r. 7. Rozwój sensoryczny i percepcyjny; r. 14. Rozwój pojęcia Ja).

ĆWICZENIA (ważniejsze pozycje)

Brzezińska, A. (red.). (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Schaffer, D. R., Kipp, K. (2014). Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Gdańsk: Harmonia.

Trempała, J. (red.). (2011). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA

Wykład

Bakiera, L. (2009). Czy dorastanie musi być trudne? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Eliot, L. (2010). Co tam się dzieje? Jak się rozwija mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia. Warszawa: Media Rodzina

Gopnik, A., Meltzoff, A. N., Kuhl, P. K. (2004). Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle i myśleniu uczą nas małe dzieci. Poznań: Media Rodzina.

Oleś, P. K. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Oleś, P. K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość - zmiana - integracja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Schaffer, R. (2006). Rozwój społeczny, Dzieciństwo i młodość. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Trempała J. (2000). Modele rozwoju psychicznego. Czas i zmiana. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Wadsworth, B. J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. Warszawa: WSiP.

Ćwiczenia

Schaffer, D. R. (2008). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Turner, J. S., Helms, D. B. (1999). Rozwój człowieka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Vasta, R., Haith, M. M. Miller, S. A. (1995). Psychologia dziecka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

METODY KSZTAŁCENIA

Wykład: pokaz, film, dyskusja, metody aktywizujące studentów (praca w grupach, przygotowanie prezentacji).

Ćwiczenia: kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe - 45

Przygotowanie się do zajęć, lektury - 45 godzin

Przygotowanie się do egzaminu - 70 godzin

Przygotowanie referatu, prezentacji - 15 godzin

Łączna liczba godzin aktywności - 175

SPOSÓB POMIARU EFEKTÓW UCZENIA SIĘ

Wykład

Egzamin - pisemny test wyboru z pytaniami zamkniętymi (40 pytań, wybór jednokrotny; za każdą prawidłową odpowiedź 1 punkt; zaliczenie od 21 punktów).

Ćwiczenia

Kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

Wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

Wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

TREŚCI PRZEDMIOTU

Wykład

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju, pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej, rodzaje zmian rozwojowych, modele rozwoju,mechanizmy rozwoju, periodyzacja rozwoju, strategie badań specyficzne dla psychologii rozwoju człowieka;

Różnice indywidualne w rozwoju: ekwifinalność i multifinalność rozwoju, tempo i rytm rozwoju, rola czynników wewnętrznych i zewnętrznych w rozwoju, koncepcja społecznego środowiska rozwoju Bronfenbrennera, dynamiczny interakcjonizm.

Rozwój motoryczny: prawa rozwoju ruchowego, motoryka duża i mała, rozwój postawy, rozwój lokomocji, rozwój manipulacji, ręczność, praksje, etapy nabywania sprawności motorycznej, rozwój motoryczny a inne sfery rozwoju psychicznego;

Rozwój percepcyjny: dotyk, równowaga, węch, smak, wzrok i spostrzeganie twarzy, słuch (dźwięki mowy i słuch fonematyczny, słuch muzyczny), percepcja intermodalna, rola procesów uwagi w percepcji, rola percepcji w procesach kategoryzacji;

Rozwój pamięci: zmiany rozwojowe w zakresie pojemności pamięci, strategie pamięciowe, metapamięć, pamięć autobiograficzna, rola rodziców w kształtowaniu pamięci autobiograficznej dziecka, amnezja dziecięca, bum wspomnieniowy, pamięć naocznych świadków;

Rozwój intelektualny: koncepcja Piageta (struktura intelektu, stadia rozwoju myślenia), koncepcje rozwoju myślenia w dorosłości, koncepcja Wygotskiego(strefa najbliższego rozwoju, strategie pomagania stosowane przez dorosłych), koncepcja Brunera, zmiany w poziomie inteligencji mierzonej przy użyciu testów;

Rozwój językowy: język a mowa, funkcje języka (związki rozwoju językowego z innymi sferami rozwoju psychicznego), koncepcja rozwoju językowego Skinnera, koncepcja Chomsky’ego (produktywność językowa, struktura powierzchniowa i głęboka), koncepcja Brunnera (styl mowy dorosłych, epizody wspólnej uwagi), rozwój rozumienia znaczenia słów, rozwój wokalizacji i gromadzenie słownika, rozwój rozumienia reguł gramatycznych, rozwój kompetencji komunikacyjnej;

Rozwój emocjonalny: zmiany rozwojowe w zakresie źródeł emocji, emocje w ciągu życia, lęki typowe dla różnych okresów rozwoju, socjalizacja emocji, kompetencja emocjonalna (zdolność dostrzegania cudzych emocji, zjawisko odniesienia społecznego, posługiwanie się słownictwem związanym z emocjami, radzenie sobie z negatywnymi emocjami);

Rozwój osobowości: rozwój osobowości z punktu widzenia teorii cech, rozwój osobowości w ujęciu psychodynamicznym (koncepcja Eriksona, koncepcja Marcii), rozwój osobowości w ujęciu poznawczym (rozwój samoświadomości, pojęcia Ja, samooceny, samoregulacji);

Rozwój społeczny: relacje pionowe i poziome, wczesne uspołecznienie (koncepcja przywiązania Bowlby’ego, typy przywiązania),relacje z rodzicami w okresie adolescencji i dorosłości, relacje z rówieśnikami (rola zabawy, rodzaje zabawy, przyjaźnie dziecięce, miłość w okresie dorastania), zmiany rozwojowe w zakresie zachowań prospołecznych i agresywnych, teorie umysłu i ich rola w rozwoju społecznym dzieci;

Rozwój seksualności: seksualność i jej ekspresja na różnych etapach życia człowieka;

Rozwój moralny: koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Piageta (stadia rozwoju moralnego, odpowiedzialność obiektywna i subiektywna, sprawiedliwość immanentna), koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Kohlberga (stadia rozwoju moralnego, krytyka koncepcji Kohlberga);

Ćwiczenia

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju człowieka, pojęcie rozwoju, rodzaje zmian rozwojowych;

Rozwój prenatalny: ciąża (czas trwania, czynniki wpływające na przebieg ciąży), rozwój psychiczny dziecka przed narodzeniem (rozwój narządów zmysłów, pamięć i uczenie się);

Poród i okres noworodkowy: czas trwania i etapy porodu, czynniki ryzyka związane z porodem, wcześniactwo, adaptacja noworodka do zmiany środowiska, funkcjonowanie zmysłów noworodka, rytm snu i czuwania noworodka, odruchy bezwarunkowe, ekspresja emocji u noworodka, komunikowanie się noworodka;

Okres niemowlęcy i poniemowlęcy: rozwój motoryczny, rozwój mowy i kompetencji komunikacyjnej, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium sensoryczno-motoryczne), przywiązanie dziecka do opiekuna i opiekuna do dziecka, samoświadomość i samoregulacja w okresie wczesnego dzieciństwa;

Okres przedszkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium przedoperacyjne), krytyka ujęcia Piageta, dziecięce teorie umysłu, rozwój rysunku, rozwój zabawy, osobowość dziecka w okresie przedszkolnym, rozwój moralny w okresie przedszkolnym;

Okres młodszy szkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji konkretnych), gotowość szkolna, Ja w roli ucznia, rozwój moralny w młodszym wieku szkolnym;

Adolescencja: dojrzewanie płciowe, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji formalnych), rozwój moralny w okresie adolescencji, osobowość w okresie adolescencji (kryzys tożsamości), bunt młodzieńczy, stosunki z rodzicami w adolescencji, pierwsze związki miłosne;

Okres wczesnej dorosłości: zadania rozwojowe we wczesnej dorosłości (małżeństwo, rodzicielstwo, praca), przemiany w myśleniu ludzi dorosłych;

Okres średniej dorosłości: kryzysy wieku średniego, syndrom opuszczonego gniazda, rola dziadków;

Okres późnej dorosłości: zmiany regresyjne w okresie starzenia, przystosowanie do starości, emerytura i brak pracy;

Śmierć i żałoba: śmierć jako ostatni etap rozwoju, przystosowanie do śmierci, żałoba po utracie bliskiej osoby;

Podsumowanie zajęć: przekazanie studentom indywidualnej informacji na temat wyników ich pracy na ćwiczeniach (ocena umiejętności uzyskanych w czasie wykonywanych zadań, ocena poziomu wiedzy).

LEKTURA OBOWIĄZKOWA

WYKŁAD

Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 14. Początki zachowania przywiązaniowego, r. 16 Wzorce przywiązania oraz ich uwarunkowania).

Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis (r. 2. Rozwój i kryzysy zdrowej osobowości).

Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.). (2006 i inne wydania). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 3. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: PWN (r. 2. Rozwój emocjonalny, r. 4. Rozwój moralny, r. 5. Rozwój osobowości, r. 6. Różnice indywidualne w rozwoju psychicznym).

Jagodzińska, M. (2003). Rozwój pamięci w dzieciństwie. Gdańsk: GWP (r. 14. Od pamięci dziecka do pamięci dorosłego: refleksje końcowe).

Piaget, J., Inhelder, B. (1996 i inne wydania). Psychologia dziecka. Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg (r. 4. „Konkretne”operacje myśli i relacje interidywidualne, r. 5. Przed dorastaniem. Operacje zdaniowe).

Schaffer, H. R. (2008 i inne wydania). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 4. Tworzenie związków; r. 5. Rozwój emocjonalny; r. 6. Dziecko jako naukowiec. Piagetowska teoria rozwoju poznawczego; r. 7. Dziecko jako praktykant. Wygotskiego społeczno-poznawcza teoria rozwoju; r. 8. Dzieci jako osoby przetwarzające informacje r. 9. Posługiwanie się językiem; r. 10. Ku dojrzałości).

Strelau, J. (red.). (2000 i inne wydania). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. Podstawy psychologii. Gdańsk: GWP (r. 7. Wprowadzenie do psychologii rozwoju - podrozdziały: 7.1 Pojęcie zmiany rozwojowej i 7.2 Modele i strategie badania zmiany rozwojowej; r. 8. Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia).

Vasta R., Haith M., Miller S. (1995). Psychologia dziecka. Warszawa: WSiP (r. 6. Narodziny, rozwój fizyczny i rozwój sprawności; r. 7. Rozwój sensoryczny i percepcyjny; r. 14. Rozwój pojęcia Ja).

ĆWICZENIA (ważniejsze pozycje)

Brzezińska, A. (red.). (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Schaffer, D. R., Kipp, K. (2014). Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Gdańsk: Harmonia.

Trempała, J. (red.). (2011). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA

Wykład

Bakiera, L. (2009). Czy dorastanie musi być trudne? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Eliot, L. (2010). Co tam się dzieje? Jak się rozwija mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia. Warszawa: Media Rodzina

Gopnik, A., Meltzoff, A. N., Kuhl, P. K. (2004). Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle i myśleniu uczą nas małe dzieci. Poznań: Media Rodzina.

Oleś, P. K. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Oleś, P. K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość - zmiana - integracja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Schaffer, R. (2006). Rozwój społeczny, Dzieciństwo i młodość. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Trempała J. (2000). Modele rozwoju psychicznego. Czas i zmiana. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Wadsworth, B. J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. Warszawa: WSiP.

Ćwiczenia

Schaffer, D. R. (2008). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Turner, J. S., Helms, D. B. (1999). Rozwój człowieka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Vasta, R., Haith, M. M. Miller, S. A. (1995). Psychologia dziecka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

METODY KSZTAŁCENIA

Wykład: pokaz, film, dyskusja, metody aktywizujące studentów (praca w grupach, przygotowanie prezentacji).

Ćwiczenia: kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe - 60

Przygotowanie się do zajęć, lektury - 45 godzin

Przygotowanie się do egzaminu - 55 godzin

Przygotowanie referatu, prezentacji - 15 godzin

Łączna liczba godzin aktywności - 175

SPOSÓB POMIARU EFEKTÓW UCZENIA SIĘ

Wykład

Egzamin - pisemny test wyboru z pytaniami zamkniętymi (40 pytań, wybór jednokrotny; za każdą prawidłową odpowiedź 1 punkt; zaliczenie od 21 punktów).

Ćwiczenia

Kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

Wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

Wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

TREŚCI PRZEDMIOTU

Wykład

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju, pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej, rodzaje zmian rozwojowych, modele rozwoju,mechanizmy rozwoju, periodyzacja rozwoju, strategie badań specyficzne dla psychologii rozwoju człowieka;

Różnice indywidualne w rozwoju: ekwifinalność i multifinalność rozwoju, tempo i rytm rozwoju, rola czynników wewnętrznych i zewnętrznych w rozwoju, koncepcja społecznego środowiska rozwoju Bronfenbrennera, dynamiczny interakcjonizm.

Rozwój motoryczny: prawa rozwoju ruchowego, motoryka duża i mała, rozwój postawy, rozwój lokomocji, rozwój manipulacji, ręczność, praksje, etapy nabywania sprawności motorycznej, rozwój motoryczny a inne sfery rozwoju psychicznego;

Rozwój percepcyjny: dotyk, równowaga, węch, smak, wzrok i spostrzeganie twarzy, słuch (dźwięki mowy i słuch fonematyczny, słuch muzyczny), percepcja intermodalna, rola procesów uwagi w percepcji, rola percepcji w procesach kategoryzacji;

Rozwój pamięci: zmiany rozwojowe w zakresie pojemności pamięci, strategie pamięciowe, metapamięć, pamięć autobiograficzna, rola rodziców w kształtowaniu pamięci autobiograficznej dziecka, amnezja dziecięca, bum wspomnieniowy, pamięć naocznych świadków;

Rozwój intelektualny: koncepcja Piageta (struktura intelektu, stadia rozwoju myślenia), koncepcje rozwoju myślenia w dorosłości, koncepcja Wygotskiego(strefa najbliższego rozwoju, strategie pomagania stosowane przez dorosłych), koncepcja Brunera, zmiany w poziomie inteligencji mierzonej przy użyciu testów;

Rozwój językowy: język a mowa, funkcje języka (związki rozwoju językowego z innymi sferami rozwoju psychicznego), koncepcja rozwoju językowego Skinnera, koncepcja Chomsky’ego (produktywność językowa, struktura powierzchniowa i głęboka), koncepcja Brunnera (styl mowy dorosłych, epizody wspólnej uwagi), rozwój rozumienia znaczenia słów, rozwój wokalizacji i gromadzenie słownika, rozwój rozumienia reguł gramatycznych, rozwój kompetencji komunikacyjnej;

Rozwój emocjonalny: zmiany rozwojowe w zakresie źródeł emocji, emocje w ciągu życia, lęki typowe dla różnych okresów rozwoju, socjalizacja emocji, kompetencja emocjonalna (zdolność dostrzegania cudzych emocji, zjawisko odniesienia społecznego, posługiwanie się słownictwem związanym z emocjami, radzenie sobie z negatywnymi emocjami);

Rozwój osobowości: rozwój osobowości z punktu widzenia teorii cech, rozwój osobowości w ujęciu psychodynamicznym (koncepcja Eriksona, koncepcja Marcii), rozwój osobowości w ujęciu poznawczym (rozwój samoświadomości, pojęcia Ja, samooceny, samoregulacji);

Rozwój społeczny: relacje pionowe i poziome, wczesne uspołecznienie (koncepcja przywiązania Bowlby’ego, typy przywiązania),relacje z rodzicami w okresie adolescencji i dorosłości, relacje z rówieśnikami (rola zabawy, rodzaje zabawy, przyjaźnie dziecięce, miłość w okresie dorastania), zmiany rozwojowe w zakresie zachowań prospołecznych i agresywnych, teorie umysłu i ich rola w rozwoju społecznym dzieci;

Rozwój seksualności: seksualność i jej ekspresja na różnych etapach życia człowieka;

Rozwój moralny: koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Piageta (stadia rozwoju moralnego, odpowiedzialność obiektywna i subiektywna, sprawiedliwość immanentna), koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Kohlberga (stadia rozwoju moralnego, krytyka koncepcji Kohlberga);

Ćwiczenia

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju człowieka, pojęcie rozwoju, rodzaje zmian rozwojowych;

Rozwój prenatalny: ciąża (czas trwania, czynniki wpływające na przebieg ciąży), rozwój psychiczny dziecka przed narodzeniem (rozwój narządów zmysłów, pamięć i uczenie się);

Poród i okres noworodkowy: czas trwania i etapy porodu, czynniki ryzyka związane z porodem, wcześniactwo, adaptacja noworodka do zmiany środowiska, funkcjonowanie zmysłów noworodka, rytm snu i czuwania noworodka, odruchy bezwarunkowe, ekspresja emocji u noworodka, komunikowanie się noworodka;

Okres niemowlęcy i poniemowlęcy: rozwój motoryczny, rozwój mowy i kompetencji komunikacyjnej, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium sensoryczno-motoryczne), przywiązanie dziecka do opiekuna i opiekuna do dziecka, samoświadomość i samoregulacja w okresie wczesnego dzieciństwa;

Okres przedszkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium przedoperacyjne), krytyka ujęcia Piageta, dziecięce teorie umysłu, rozwój rysunku, rozwój zabawy, osobowość dziecka w okresie przedszkolnym, rozwój moralny w okresie przedszkolnym;

Okres młodszy szkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji konkretnych), gotowość szkolna, Ja w roli ucznia, rozwój moralny w młodszym wieku szkolnym;

Adolescencja: dojrzewanie płciowe, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji formalnych), rozwój moralny w okresie adolescencji, osobowość w okresie adolescencji (kryzys tożsamości), bunt młodzieńczy, stosunki z rodzicami w adolescencji, pierwsze związki miłosne;

Okres wczesnej dorosłości: zadania rozwojowe we wczesnej dorosłości (małżeństwo, rodzicielstwo, praca), przemiany w myśleniu ludzi dorosłych;

Okres średniej dorosłości: kryzysy wieku średniego, syndrom opuszczonego gniazda, rola dziadków;

Okres późnej dorosłości: zmiany regresyjne w okresie starzenia, przystosowanie do starości, emerytura i brak pracy;

Śmierć i żałoba: śmierć jako ostatni etap rozwoju, przystosowanie do śmierci, żałoba po utracie bliskiej osoby;

Podsumowanie zajęć: przekazanie studentom indywidualnej informacji na temat wyników ich pracy na ćwiczeniach (ocena umiejętności uzyskanych w czasie wykonywanych zadań, ocena poziomu wiedzy).

LEKTURA OBOWIĄZKOWA

WYKŁAD

Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 14. Początki zachowania przywiązaniowego, r. 16 Wzorce przywiązania oraz ich uwarunkowania).

Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis (r. 2. Rozwój i kryzysy zdrowej osobowości).

Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.) (2006 i inne wydania). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 3. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: PWN (r. 2 Rozwój emocjonalny, r. 4 Rozwój moralny, r. 5 Rozwój osobowości, r. 6 Różnice indywidualne w rozwoju psychicznym).

Jagodzińska, M. (2003). Rozwój pamięci w dzieciństwie. Gdańsk: GWP (r. 14. Od pamięci dziecka do pamięci dorosłego: refleksje końcowe).

Piaget, J., Inhelder, B. (1996 i inne wydania). Psychologia dziecka. Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg (r. 4. „Konkretne”operacje myśli i relacje interidywidualne, r. 5. Przed dorastaniem. Operacje zdaniowe).

Schaffer, H. R. (2008 i inne wydania). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 4 Tworzenie związków; r. 5 Rozwój emocjonalny; r. 6 Dziecko jako naukowiec. Piagetowska teoria rozwoju poznawczego; r. 7 Dziecko jako praktykant. Wygotskiego społeczno-poznawcza teoria rozwoju; r. 8 Dzieci jako osoby przetwarzające informacje r. 9 Posługiwanie się językiem; r. 10. Ku dojrzałości).

Strelau, J. (red.). (2000 i inne wydania). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. Podstawy psychologii. Gdańsk: GWP (r. 7. Wprowadzenie do psychologii rozwoju - podrozdziały: 7.1 Pojęcie zmiany rozwojowej i 7.2 Modele i strategie badania zmiany rozwojowej; r. 8. Rozwój człowieka w pełnym cyklu życia).

Vasta R., Haith M., Miller S. (1995). Psychologia dziecka. Warszawa: WSiP (r. 6 Narodziny, rozwój fizyczny i rozwój sprawności; r. 7. Rozwój sensoryczny i percepcyjny; r. 14. Rozwój pojęcia Ja).

ĆWICZENIA (ważniejsze pozycje)

Brzezińska, A. (red.) (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Schaffer, D. R., Kipp, K. (2014). Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Gdańsk: Harmonia.

Trempała, J. (red.) (2011). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA

Wykład

Bakiera, L. (2009). Czy dorastanie musi być trudne? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Eliot, L. (2010). Co tam się dzieje? Jak się rozwija mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia. Warszawa: Media Rodzina

Gopnik, A., Meltzoff, A. N., Kuhl, P. K. (2004). Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle i myśleniu uczą nas małe dzieci. Poznań: Media Rodzina.

Oleś, P. K. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Oleś, P. K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość-zmiana-integracja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Schaffer, R. (2006). Rozwój społeczny, Dzieciństwo i młodość. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Trempała J. (2000). Modele rozwoju psychicznego. Czas i zmiana. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Wadsworth, B. J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. Warszawa: WSiP.

Ćwiczenia

Schaffer, D.R. (2008). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Turner, J. S., Helms, D.B., (1999). Rozwój człowieka. Wydawnictwo Szkole i Pedagogiczne.

Vasta, R., Haith, M. M. Miller, S. A. (1995). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Szkole i Pedagogiczne.

METODY KSZTAŁCENIA

Wykład: pokaz, film, dyskusja, metody aktywizujące studentów (praca w grupach, przygotowanie prezentacji).

Ćwiczenia: kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe - 45

Przygotowanie się do zajęć, lektury - 45 godzin

Przygotowanie się do egzaminu - 70 godzin

Przygotowanie referatu, prezentacji - 15 godzin

Łączna liczba godzin aktywności - 175

SPOSÓB POMIARU EFEKTÓW UCZENIA SIĘ

Wykład

Egzamin - pisemny test wyboru z pytaniami zamkniętymi (40 pytań, wybór jednokrotny; za każdą prawidłową odpowiedź 1 punkt; zaliczenie od 21 punktów).

Ćwiczenia

Kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

Wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

Wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

TREŚCI PRZEDMIOTU

Wykład

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju, pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej, rodzaje zmian rozwojowych, modele rozwoju,mechanizmy rozwoju, periodyzacja rozwoju, strategie badań specyficzne dla psychologii rozwoju człowieka;

Różnice indywidualne w rozwoju: ekwifinalność i multifinalność rozwoju, tempo i rytm rozwoju, rola czynników wewnętrznych i zewnętrznych w rozwoju, koncepcja społecznego środowiska rozwoju Bronfenbrennera, dynamiczny interakcjonizm.

Rozwój motoryczny: prawa rozwoju ruchowego, motoryka duża i mała, rozwój postawy, rozwój lokomocji, rozwój manipulacji, ręczność, praksje, etapy nabywania sprawności motorycznej, rozwój motoryczny a inne sfery rozwoju psychicznego;

Rozwój percepcyjny: dotyk, równowaga, węch, smak, wzrok i spostrzeganie twarzy, słuch (dźwięki mowy i słuch fonematyczny, słuch muzyczny), percepcja intermodalna, rola procesów uwagi w percepcji, rola percepcji w procesach kategoryzacji;

Rozwój pamięci: zmiany rozwojowe w zakresie pojemności pamięci, strategie pamięciowe, metapamięć, pamięć autobiograficzna, rola rodziców w kształtowaniu pamięci autobiograficznej dziecka, amnezja dziecięca, bum wspomnieniowy, pamięć naocznych świadków;

Rozwój intelektualny: koncepcja Piageta (struktura intelektu, stadia rozwoju myślenia), koncepcje rozwoju myślenia w dorosłości, koncepcja Wygotskiego(strefa najbliższego rozwoju, strategie pomagania stosowane przez dorosłych), koncepcja Brunera, zmiany w poziomie inteligencji mierzonej przy użyciu testów;

Rozwój językowy: język a mowa, funkcje języka (związki rozwoju językowego z innymi sferami rozwoju psychicznego), koncepcja rozwoju językowego Skinnera, koncepcja Chomsky’ego (produktywność językowa, struktura powierzchniowa i głęboka), koncepcja Brunnera (styl mowy dorosłych, epizody wspólnej uwagi), rozwój rozumienia znaczenia słów, rozwój wokalizacji i gromadzenie słownika, rozwój rozumienia reguł gramatycznych, rozwój kompetencji komunikacyjnej;

Rozwój emocjonalny: zmiany rozwojowe w zakresie źródeł emocji, emocje w ciągu życia, lęki typowe dla różnych okresów rozwoju, socjalizacja emocji, kompetencja emocjonalna (zdolność dostrzegania cudzych emocji, zjawisko odniesienia społecznego, posługiwanie się słownictwem związanym z emocjami, radzenie sobie z negatywnymi emocjami);

Rozwój osobowości: rozwój osobowości z punktu widzenia teorii cech, rozwój osobowości w ujęciu psychodynamicznym (koncepcja Eriksona, koncepcja Marcii), rozwój osobowości w ujęciu poznawczym (rozwój samoświadomości, pojęcia Ja, samooceny, samoregulacji);

Rozwój społeczny: relacje pionowe i poziome, wczesne uspołecznienie (koncepcja przywiązania Bowlby’ego, typy przywiązania),relacje z rodzicami w okresie adolescencji i dorosłości, relacje z rówieśnikami (rola zabawy, rodzaje zabawy, przyjaźnie dziecięce, miłość w okresie dorastania), zmiany rozwojowe w zakresie zachowań prospołecznych i agresywnych, teorie umysłu i ich rola w rozwoju społecznym dzieci;

Rozwój seksualności: seksualność i jej ekspresja na różnych etapach życia człowieka;

Rozwój moralny: koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Piageta (stadia rozwoju moralnego, odpowiedzialność obiektywna i subiektywna, sprawiedliwość immanentna), koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Kohlberga (stadia rozwoju moralnego, krytyka koncepcji Kohlberga);

Ćwiczenia

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju człowieka, pojęcie rozwoju, rodzaje zmian rozwojowych;

Rozwój prenatalny: ciąża (czas trwania, czynniki wpływające na przebieg ciąży), rozwój psychiczny dziecka przed narodzeniem (rozwój narządów zmysłów, pamięć i uczenie się);

Poród i okres noworodkowy: czas trwania i etapy porodu, czynniki ryzyka związane z porodem, wcześniactwo, adaptacja noworodka do zmiany środowiska, funkcjonowanie zmysłów noworodka, rytm snu i czuwania noworodka, odruchy bezwarunkowe, ekspresja emocji u noworodka, komunikowanie się noworodka;

Okres niemowlęcy i poniemowlęcy: rozwój motoryczny, rozwój mowy i kompetencji komunikacyjnej, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium sensoryczno-motoryczne), przywiązanie dziecka do opiekuna i opiekuna do dziecka, samoświadomość i samoregulacja w okresie wczesnego dzieciństwa;

Okres przedszkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium przedoperacyjne), krytyka ujęcia Piageta, dziecięce teorie umysłu, rozwój rysunku, rozwój zabawy, osobowość dziecka w okresie przedszkolnym, rozwój moralny w okresie przedszkolnym;

Okres młodszy szkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji konkretnych), gotowość szkolna, Ja w roli ucznia, rozwój moralny w młodszym wieku szkolnym;

Adolescencja: dojrzewanie płciowe, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji formalnych), rozwój moralny w okresie adolescencji, osobowość w okresie adolescencji (kryzys tożsamości), bunt młodzieńczy, stosunki z rodzicami w adolescencji, pierwsze związki miłosne;

Okres wczesnej dorosłości: zadania rozwojowe we wczesnej dorosłości (małżeństwo, rodzicielstwo, praca), przemiany w myśleniu ludzi dorosłych;

Okres średniej dorosłości: kryzysy wieku średniego, syndrom opuszczonego gniazda, rola dziadków;

Okres późnej dorosłości: zmiany regresyjne w okresie starzenia, przystosowanie do starości, emerytura i brak pracy;

Śmierć i żałoba: śmierć jako ostatni etap rozwoju, przystosowanie do śmierci, żałoba po utracie bliskiej osoby;

Podsumowanie zajęć: przekazanie studentom indywidualnej informacji na temat wyników ich pracy na ćwiczeniach (ocena umiejętności uzyskanych w czasie wykonywanych zadań, ocena poziomu wiedzy).

LEKTURA OBOWIĄZKOWA

WYKŁAD

Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 14. Początki zachowania przywiązaniowego, r. 16 Wzorce przywiązania oraz ich uwarunkowania).

Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis (r. 2. Rozwój i kryzysy zdrowej osobowości).

Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.). (2006 i inne wydania). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 3. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: PWN (r. 2. Rozwój emocjonalny, r. 4. Rozwój moralny, r. 5. Rozwój osobowości, r. 6. Różnice indywidualne w rozwoju psychicznym).

Jagodzińska, M. (2003). Rozwój pamięci w dzieciństwie. Gdańsk: GWP (r. 14. Od pamięci dziecka do pamięci dorosłego: refleksje końcowe).

Piaget, J., Inhelder, B. (1996 i inne wydania). Psychologia dziecka. Wrocław: Wydawnictwo Siedmioróg (r. 4. „Konkretne”operacje myśli i relacje interidywidualne, r. 5. Przed dorastaniem. Operacje zdaniowe).

Schaffer, H. R. (2008 i inne wydania). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 4. Tworzenie związków; r. 5. Rozwój emocjonalny; r. 6. Dziecko jako naukowiec. Piagetowska teoria rozwoju poznawczego; r. 7. Dziecko jako praktykant. Wygotskiego społeczno-poznawcza teoria rozwoju; r. 8. Dzieci jako osoby przetwarzające informacje r. 9. Posługiwanie się językiem; r. 10. Ku dojrzałości).

Strelau, J. (red.). (2000 i inne wydania). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. Podstawy psychologii. Gdańsk: GWP (r. 7. Wprowadzenie do psychologii rozwoju - podrozdziały: 7.1 Pojęcie zmiany rozwojowej i 7.2 Modele i strategie badania zmiany rozwojowej).

Vasta R., Haith M., Miller S. (1995). Psychologia dziecka. Warszawa: WSiP (r. 6. Narodziny, rozwój fizyczny i rozwój sprawności; r. 7. Rozwój sensoryczny i percepcyjny; r. 14. Rozwój pojęcia Ja).

ĆWICZENIA (ważniejsze pozycje)

Brzezińska, A. (red.). (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Schaffer, D. R., Kipp, K. (2014). Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Gdańsk: Harmonia.

Trempała, J. (red.). (2011). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA

Wykład

Bakiera, L. (2009). Czy dorastanie musi być trudne? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Eliot, L. (2010). Co tam się dzieje? Jak się rozwija mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia. Warszawa: Media Rodzina

Gopnik, A., Meltzoff, A. N., Kuhl, P. K. (2004). Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle i myśleniu uczą nas małe dzieci. Poznań: Media Rodzina.

Oleś, P. K. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Oleś, P. K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość - zmiana - integracja. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Schaffer, R. (2006). Rozwój społeczny, Dzieciństwo i młodość. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Trempała J. (2000). Modele rozwoju psychicznego. Czas i zmiana. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Wadsworth, B. J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. Warszawa: WSiP.

Ćwiczenia

Schaffer, D. R. (2008). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Turner, J. S., Helms, D. B. (1999). Rozwój człowieka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Vasta, R., Haith, M. M. Miller, S. A. (1995). Psychologia dziecka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

METODY KSZTAŁCENIA

Wykład: pokaz, film, dyskusja, metody aktywizujące studentów (praca w grupach, przygotowanie prezentacji).

Ćwiczenia: kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe - 60

Przygotowanie się do zajęć, lektury - 45 godzin

Przygotowanie się do egzaminu - 55 godzin

Przygotowanie referatu, prezentacji - 15 godzin

Łączna liczba godzin aktywności - 175

SPOSÓB POMIARU EFEKTÓW UCZENIA SIĘ

Wykład

Egzamin - pisemny test wyboru z pytaniami zamkniętymi (40 pytań, wybór jednokrotny; za każdą prawidłową odpowiedź 1 punkt; zaliczenie od 21 punktów).

Ćwiczenia

Kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

Wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

Wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

TREŚCI PRZEDMIOTU

Wykład

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju, pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej, rodzaje zmian rozwojowych, modele rozwoju,mechanizmy rozwoju, periodyzacja rozwoju, strategie badań specyficzne dla psychologii rozwoju człowieka;

Różnice indywidualne w rozwoju: ekwifinalność i multifinalność rozwoju, tempo i rytm rozwoju, rola czynników wewnętrznych i zewnętrznych w rozwoju, koncepcja społecznego środowiska rozwoju Bronfenbrennera, dynamiczny interakcjonizm.

Rozwój motoryczny: prawa rozwoju ruchowego, motoryka duża i mała, rozwój postawy, rozwój lokomocji, rozwój manipulacji, ręczność, praksje, etapy nabywania sprawności motorycznej, rozwój motoryczny a inne sfery rozwoju psychicznego;

Rozwój percepcyjny: dotyk, równowaga, węch, smak, wzrok i spostrzeganie twarzy, słuch (dźwięki mowy i słuch fonematyczny, słuch muzyczny), percepcja intermodalna, rola procesów uwagi w percepcji, rola percepcji w procesach kategoryzacji;

Rozwój pamięci: zmiany rozwojowe w zakresie pojemności pamięci, strategie pamięciowe, metapamięć, pamięć autobiograficzna, rola rodziców w kształtowaniu pamięci autobiograficznej dziecka, amnezja dziecięca, bum wspomnieniowy, pamięć naocznych świadków;

Rozwój intelektualny: koncepcja Piageta (struktura intelektu, stadia rozwoju myślenia), koncepcje rozwoju myślenia w dorosłości, koncepcja Wygotskiego(strefa najbliższego rozwoju, strategie pomagania stosowane przez dorosłych), koncepcja Brunera, zmiany w poziomie inteligencji mierzonej przy użyciu testów;

Rozwój językowy: język a mowa, funkcje języka (związki rozwoju językowego z innymi sferami rozwoju psychicznego), koncepcja rozwoju językowego Skinnera, koncepcja Chomsky’ego (produktywność językowa, struktura powierzchniowa i głęboka), koncepcja Brunnera (styl mowy dorosłych, epizody wspólnej uwagi), rozwój rozumienia znaczenia słów, rozwój wokalizacji i gromadzenie słownika, rozwój rozumienia reguł gramatycznych, rozwój kompetencji komunikacyjnej;

Rozwój emocjonalny: zmiany rozwojowe w zakresie źródeł emocji, emocje w ciągu życia, lęki typowe dla różnych okresów rozwoju, socjalizacja emocji, kompetencja emocjonalna (zdolność dostrzegania cudzych emocji, zjawisko odniesienia społecznego, posługiwanie się słownictwem związanym z emocjami, radzenie sobie z negatywnymi emocjami);

Rozwój osobowości: rozwój osobowości z punktu widzenia teorii cech, rozwój osobowości w ujęciu psychodynamicznym (koncepcja Eriksona, koncepcja Marcii), rozwój osobowości w ujęciu poznawczym (rozwój samoświadomości, pojęcia Ja, samooceny, samoregulacji);

Rozwój społeczny: relacje pionowe i poziome, wczesne uspołecznienie (koncepcja przywiązania Bowlby’ego, typy przywiązania),relacje z rodzicami w okresie adolescencji i dorosłości, relacje z rówieśnikami (rola zabawy, rodzaje zabawy, przyjaźnie dziecięce, miłość w okresie dorastania), zmiany rozwojowe w zakresie zachowań prospołecznych i agresywnych, teorie umysłu i ich rola w rozwoju społecznym dzieci;

Rozwój seksualności: seksualność i jej ekspresja na różnych etapach życia człowieka;

Rozwój moralny: koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Piageta (stadia rozwoju moralnego, odpowiedzialność obiektywna i subiektywna, sprawiedliwość immanentna), koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Kohlberga (stadia rozwoju moralnego, krytyka koncepcji Kohlberga);

Ćwiczenia

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju człowieka, pojęcie rozwoju, rodzaje zmian rozwojowych;

Rozwój prenatalny: ciąża (czas trwania, czynniki wpływające na przebieg ciąży), rozwój psychiczny dziecka przed narodzeniem (rozwój narządów zmysłów, pamięć i uczenie się);

Poród i okres noworodkowy: czas trwania i etapy porodu, czynniki ryzyka związane z porodem, wcześniactwo, adaptacja noworodka do zmiany środowiska, funkcjonowanie zmysłów noworodka, rytm snu i czuwania noworodka, odruchy bezwarunkowe, ekspresja emocji u noworodka, komunikowanie się noworodka;

Okres niemowlęcy i poniemowlęcy: rozwój motoryczny, rozwój mowy i kompetencji komunikacyjnej, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium sensoryczno-motoryczne), przywiązanie dziecka do opiekuna i opiekuna do dziecka, samoświadomość i samoregulacja w okresie wczesnego dzieciństwa;

Okres przedszkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium przedoperacyjne), krytyka ujęcia Piageta, dziecięce teorie umysłu, rozwój rysunku, rozwój zabawy, osobowość dziecka w okresie przedszkolnym, rozwój moralny w okresie przedszkolnym;

Okres młodszy szkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji konkretnych), gotowość szkolna, Ja w roli ucznia, rozwój moralny w młodszym wieku szkolnym;

Adolescencja: dojrzewanie płciowe, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji formalnych), rozwój moralny w okresie adolescencji, osobowość w okresie adolescencji (kryzys tożsamości), bunt młodzieńczy, stosunki z rodzicami w adolescencji, pierwsze związki miłosne;

Okres wczesnej dorosłości: zadania rozwojowe we wczesnej dorosłości (małżeństwo, rodzicielstwo, praca), przemiany w myśleniu ludzi dorosłych;

Okres średniej dorosłości: kryzysy wieku średniego, syndrom opuszczonego gniazda, rola dziadków;

Okres późnej dorosłości: zmiany regresyjne w okresie starzenia, przystosowanie do starości, emerytura i brak pracy;

Śmierć i żałoba: śmierć jako ostatni etap rozwoju, przystosowanie do śmierci, żałoba po utracie bliskiej osoby;

Podsumowanie zajęć: przekazanie studentom indywidualnej informacji na temat wyników ich pracy na ćwiczeniach (ocena umiejętności uzyskanych w czasie wykonywanych zadań, ocena poziomu wiedzy).

LEKTURA OBOWIĄZKOWA

WYKŁAD

Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 14. Początki zachowania przywiązaniowego, r. 16 Wzorce przywiązania oraz ich uwarunkowania).

Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Dom Wydawniczy Rebis (r. 2. Rozwój i kryzysy zdrowej osobowości).

Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.) (2006 i inne wydania). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 3. Rozwój funkcji psychicznych. PWN (r. 2 Rozwój emocjonalny, r. 4 Rozwój moralny, r. 5 Rozwój osobowości, r. 6 Różnice indywidualne w rozwoju psychicznym).

Jagodzińska, M. (2003). Rozwój pamięci w dzieciństwie. GWP (r. 14. Od pamięci dziecka do pamięci dorosłego: refleksje końcowe).

Piaget, J., Inhelder, B. (1996 i inne wydania). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Siedmioróg (r. 4. „Konkretne”operacje myśli i relacje interidywidualne, r. 5. Przed dorastaniem. Operacje zdaniowe).

Schaffer, H. R. (2008 i inne wydania). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 4 Tworzenie związków; r. 5 Rozwój emocjonalny; r. 6 Dziecko jako naukowiec. Piagetowska teoria rozwoju poznawczego; r. 7 Dziecko jako praktykant. Wygotskiego społeczno-poznawcza teoria rozwoju; r. 8 Dzieci jako osoby przetwarzające informacje r. 9 Posługiwanie się językiem; r. 10. Ku dojrzałości).

Strelau, J. (red.). (2000 i inne wydania). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. Podstawy psychologii. GWP (r. 7. Wprowadzenie do psychologii rozwoju - podrozdziały: 7.1 Pojęcie zmiany rozwojowej i 7.2 Modele i strategie badania zmiany rozwojowej).

Vasta R., Haith M., Miller S. (1995). Psychologia dziecka. WSiP (r. 6 Narodziny, rozwój fizyczny i rozwój sprawności; r. 7. Rozwój sensoryczny i percepcyjny; r. 14. Rozwój pojęcia Ja).

ĆWICZENIA (ważniejsze pozycje)

Brzezińska, A. (red.) (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Harwas-Napierała, B., Trempała, J. (red.) (2011 i in.). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 2. Charakterystyka okresów życia człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Schaffer, R. D., Kipp, K. (2014). Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Harmonia.

Trempała, J. (red.) (2011). Psychologia rozwoju człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN.

LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA

Wykład

Bakiera, L. (2009). Czy dorastanie musi być trudne? Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Eliot, L. (2010). Co tam się dzieje? Jak się rozwija mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia. Media Rodzina

Gopnik, A., Meltzoff, A. N., Kuhl, P. K. (2004). Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle i myśleniu uczą nas małe dzieci. Media Rodzina.

Oleś, P. K. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Towarzystwo Naukowe KUL.

Oleś, P. K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość-zmiana-integracja. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Schaffer, R. (2006). Rozwój społeczny, Dzieciństwo i młodość. Wydawnictwo UJ.

Trempała J. (2000). Modele rozwoju psychicznego. Czas i zmiana. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Wadsworth, B. J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka.WSiP.

Ćwiczenia

Schaffer, D.R. (2008). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Turner, J. S., Helms, D.B., (1999). Rozwój człowieka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Vasta, R., Haith, M. M. Miller, S. A. (1995). Psychologia dziecka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

METODY KSZTAŁCENIA

Wykład: pokaz, film, dyskusja, metody aktywizujące studentów (praca w grupach, przygotowanie prezentacji).

Ćwiczenia: kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna) i sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego lub przeprowadzonego badania.

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe - 45

Przygotowanie się do zajęć, lektury - 45 godzin

Przygotowanie się do egzaminu - 70 godzin

Przygotowanie referatu, prezentacji - 15 godzin

Łączna liczba godzin aktywności - 175

SPOSÓB POMIARU EFEKTÓW UCZENIA SIĘ

Wykład

Egzamin - pisemny test wyboru z pytaniami zamkniętymi (40 pytań, wybór jednokrotny; za każdą prawidłową odpowiedź 1 punkt; zaliczenie od 21 punktów).

Ćwiczenia

Kolokwium: 2 cząstkowe vs 1 końcowe (zalicza 50% punktów +1 punkt) – pytania zamknięte punktowane 0-1 punktów oraz pytania otwarte punktowane 0-2 punkty.

Projekt zespołowy.

Zespołowa praca domowa.

Dopuszczalne są maksymalnie 2 nieobecności (usprawiedliwione).

TREŚCI PRZEDMIOTU

Wykład

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju, pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej, rodzaje zmian rozwojowych, modele rozwoju,mechanizmy rozwoju, periodyzacja rozwoju, strategie badań specyficzne dla psychologii rozwoju człowieka;

Różnice indywidualne w rozwoju: ekwifinalność i multifinalność rozwoju, tempo i rytm rozwoju, rola czynników wewnętrznych i zewnętrznych w rozwoju, koncepcja społecznego środowiska rozwoju Bronfenbrennera, dynamiczny interakcjonizm.

Rozwój motoryczny: prawa rozwoju ruchowego, motoryka duża i mała, rozwój postawy, rozwój lokomocji, rozwój manipulacji, ręczność, praksje, etapy nabywania sprawności motorycznej, rozwój motoryczny a inne sfery rozwoju psychicznego;

Rozwój percepcyjny: dotyk, równowaga, węch, smak, wzrok i spostrzeganie twarzy, słuch (dźwięki mowy i słuch fonematyczny, słuch muzyczny), percepcja intermodalna, rola procesów uwagi w percepcji, rola percepcji w procesach kategoryzacji;

Rozwój pamięci: zmiany rozwojowe w zakresie pojemności pamięci, strategie pamięciowe, metapamięć, pamięć autobiograficzna, rola rodziców w kształtowaniu pamięci autobiograficznej dziecka, amnezja dziecięca, bum wspomnieniowy, pamięć naocznych świadków;

Rozwój intelektualny: koncepcja Piageta (struktura intelektu, stadia rozwoju myślenia), koncepcje rozwoju myślenia w dorosłości, koncepcja Wygotskiego(strefa najbliższego rozwoju, strategie pomagania stosowane przez dorosłych), koncepcja Brunera, zmiany w poziomie inteligencji mierzonej przy użyciu testów;

Rozwój językowy: język a mowa, funkcje języka (związki rozwoju językowego z innymi sferami rozwoju psychicznego), koncepcja rozwoju językowego Skinnera, koncepcja Chomsky’ego (produktywność językowa, struktura powierzchniowa i głęboka), koncepcja Brunnera (styl mowy dorosłych, epizody wspólnej uwagi), rozwój rozumienia znaczenia słów, rozwój wokalizacji i gromadzenie słownika, rozwój rozumienia reguł gramatycznych, rozwój kompetencji komunikacyjnej;

Rozwój emocjonalny: zmiany rozwojowe w zakresie źródeł emocji, emocje w ciągu życia, lęki typowe dla różnych okresów rozwoju, socjalizacja emocji, kompetencja emocjonalna (zdolność dostrzegania cudzych emocji, zjawisko odniesienia społecznego, posługiwanie się słownictwem związanym z emocjami, radzenie sobie z negatywnymi emocjami);

Rozwój osobowości: rozwój osobowości z punktu widzenia teorii cech, rozwój osobowości w ujęciu psychodynamicznym (koncepcja Eriksona, koncepcja Marcii), rozwój osobowości w ujęciu poznawczym (rozwój samoświadomości, pojęcia Ja, samooceny, samoregulacji);

Rozwój społeczny: relacje pionowe i poziome, wczesne uspołecznienie (koncepcja przywiązania Bowlby’ego, typy przywiązania),relacje z rodzicami w okresie adolescencji i dorosłości, relacje z rówieśnikami (rola zabawy, rodzaje zabawy, przyjaźnie dziecięce, miłość w okresie dorastania), zmiany rozwojowe w zakresie zachowań prospołecznych i agresywnych, teorie umysłu i ich rola w rozwoju społecznym dzieci;

Rozwój seksualności: seksualność i jej ekspresja na różnych etapach życia człowieka;

Rozwój moralny: koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Piageta (stadia rozwoju moralnego, odpowiedzialność obiektywna i subiektywna, sprawiedliwość immanentna), koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Kohlberga (stadia rozwoju moralnego, krytyka koncepcji Kohlberga);

Ćwiczenia

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju człowieka, pojęcie rozwoju, rodzaje zmian rozwojowych;

Rozwój prenatalny: ciąża (czas trwania, czynniki wpływające na przebieg ciąży), rozwój psychiczny dziecka przed narodzeniem (rozwój narządów zmysłów, pamięć i uczenie się);

Poród i okres noworodkowy: czas trwania i etapy porodu, czynniki ryzyka związane z porodem, wcześniactwo, adaptacja noworodka do zmiany środowiska, funkcjonowanie zmysłów noworodka, rytm snu i czuwania noworodka, odruchy bezwarunkowe, ekspresja emocji u noworodka, komunikowanie się noworodka;

Okres niemowlęcy i poniemowlęcy: rozwój motoryczny, rozwój mowy i kompetencji komunikacyjnej, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium sensoryczno-motoryczne), przywiązanie dziecka do opiekuna i opiekuna do dziecka, samoświadomość i samoregulacja w okresie wczesnego dzieciństwa;

Okres przedszkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium przedoperacyjne), krytyka ujęcia Piageta, dziecięce teorie umysłu, rozwój rysunku, rozwój zabawy, osobowość dziecka w okresie przedszkolnym, rozwój moralny w okresie przedszkolnym;

Okres młodszy szkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji konkretnych), gotowość szkolna, Ja w roli ucznia, rozwój moralny w młodszym wieku szkolnym;

Adolescencja: dojrzewanie płciowe, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji formalnych), rozwój moralny w okresie adolescencji, osobowość w okresie adolescencji (kryzys tożsamości), bunt młodzieńczy, stosunki z rodzicami w adolescencji, pierwsze związki miłosne;

Okres wczesnej dorosłości: zadania rozwojowe we wczesnej dorosłości (małżeństwo, rodzicielstwo, praca), przemiany w myśleniu ludzi dorosłych;

Okres średniej dorosłości: kryzysy wieku średniego, syndrom opuszczonego gniazda, rola dziadków;

Okres późnej dorosłości: zmiany regresyjne w okresie starzenia, przystosowanie do starości, emerytura i brak pracy;

Śmierć i żałoba: śmierć jako ostatni etap rozwoju, przystosowanie do śmierci, żałoba po utracie bliskiej osoby;

Podsumowanie zajęć: przekazanie studentom indywidualnej informacji na temat wyników ich pracy na ćwiczeniach (ocena umiejętności uzyskanych w czasie wykonywanych zadań, ocena poziomu wiedzy).

LEKTURA OBOWIĄZKOWA

WYKŁAD

Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 14. Początki zachowania przywiązaniowego, r. 16 Wzorce przywiązania oraz ich uwarunkowania).

Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Dom Wydawniczy Rebis (r. 2. Rozwój i kryzysy zdrowej osobowości).

Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.). (2006 i inne wydania). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 3. Rozwój funkcji psychicznych. PWN (r. 2. Rozwój emocjonalny, r. 4. Rozwój moralny, r. 5. Rozwój osobowości, r. 6. Różnice indywidualne w rozwoju psychicznym).

Jagodzińska, M. (2003). Rozwój pamięci w dzieciństwie. GWP (r. 14. Od pamięci dziecka do pamięci dorosłego: refleksje końcowe).

Piaget, J., Inhelder, B. (1996 i inne wydania). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Siedmioróg (r. 4. „Konkretne”operacje myśli i relacje interidywidualne, r. 5. Przed dorastaniem. Operacje zdaniowe).

Schaffer, H. R. (2008 i inne wydania). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 4. Tworzenie związków; r. 5. Rozwój emocjonalny; r. 6. Dziecko jako naukowiec. Piagetowska teoria rozwoju poznawczego; r. 7. Dziecko jako praktykant. Wygotskiego społeczno-poznawcza teoria rozwoju; r. 8. Dzieci jako osoby przetwarzające informacje r. 9. Posługiwanie się językiem; r. 10. Ku dojrzałości).

Strelau, J. (red.). (2000 i inne wydania). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. Podstawy psychologii. GWP (r. 7. Wprowadzenie do psychologii rozwoju - podrozdziały: 7.1 Pojęcie zmiany rozwojowej i 7.2 Modele i strategie badania zmiany rozwojowej).

Vasta R., Haith M., Miller S. (1995). Psychologia dziecka. WSiP (r. 6. Narodziny, rozwój fizyczny i rozwój sprawności; r. 7. Rozwój sensoryczny i percepcyjny; r. 14. Rozwój pojęcia Ja).

ĆWICZENIA

Brzezińska, A. I. (2019). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Brzezińska, A. I., Appelt, K., Ziółkowska, B. (2021). Psychologia rozwoju człowieka. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Schaffer, D. R. (2008). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Trempała, J. (2011). Psychologia rozwoju człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN.

LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA

WYKŁAD

Bakiera, L. (2009). Czy dorastanie musi być trudne? Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Eliot, L. (2010). Co tam się dzieje? Jak się rozwija mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia. Media Rodzina

Gopnik, A., Meltzoff, A. N., Kuhl, P. K. (2004). Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle i myśleniu uczą nas małe dzieci. Media Rodzina.

Oleś, P. K. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Towarzystwo Naukowe KUL.

Oleś, P. K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość - zmiana - integracja. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Schaffer, R. (2006). Rozwój społeczny, Dzieciństwo i młodość. Wydawnictwo UJ.

Trempała J. (2000). Modele rozwoju psychicznego. Czas i zmiana. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Wadsworth, B. J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. WSiP.

ĆWICZENIA

Turner, J. S., Helms, D. B. (1999). Rozwój człowieka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Vasta, R., Haith, M. M. Miller, S. A. (1995). Psychologia dziecka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

METODY KSZTAŁCENIA

Wykład, pokaz, prezentacja, film, dyskusja, metody aktywizujące studentów (praca w grupach, przygotowanie projektu).

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe - 60

Przygotowanie się do zajęć, lektury - 45 godzin

Przygotowanie się do egzaminu - 55 godzin

Przygotowanie referatu, prezentacji - 15 godzin

Łączna liczba godzin aktywności - 175

SPOSÓB POMIARU EFEKTÓW UCZENIA SIĘ

Wykład

Egzamin - pisemny test wyboru z pytaniami zamkniętymi (40 pytań, wybór jednokrotny; za każdą prawidłową odpowiedź 1 punkt; zaliczenie od 21 punktów).

Ćwiczenia

Kolokwia – testy z pytaniami zamkniętymi;

Wykonywanie zadań w małych, 2-3 osobowych grupach w trakcie ćwiczeń;

Wystąpienie na ćwiczeniach (prezentacja multimedialna), sporządzenie sprawozdania z artykułu empirycznego, przeprowadzonego badania lub zaprezentowanego materiału audiowizualnego.

TREŚCI PRZEDMIOTU

Wykład

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju, pojęcie rozwoju i zmiany rozwojowej, rodzaje zmian rozwojowych, modele rozwoju,mechanizmy rozwoju, periodyzacja rozwoju, strategie badań specyficzne dla psychologii rozwoju człowieka;

Różnice indywidualne w rozwoju: ekwifinalność i multifinalność rozwoju, tempo i rytm rozwoju, rola czynników wewnętrznych i zewnętrznych w rozwoju, koncepcja społecznego środowiska rozwoju Bronfenbrennera, dynamiczny interakcjonizm.

Rozwój motoryczny: prawa rozwoju ruchowego, motoryka duża i mała, rozwój postawy, rozwój lokomocji, rozwój manipulacji, ręczność, praksje, etapy nabywania sprawności motorycznej, rozwój motoryczny a inne sfery rozwoju psychicznego;

Rozwój percepcyjny: dotyk, równowaga, węch, smak, wzrok i spostrzeganie twarzy, słuch (dźwięki mowy i słuch fonematyczny, słuch muzyczny), percepcja intermodalna, rola procesów uwagi w percepcji, rola percepcji w procesach kategoryzacji;

Rozwój pamięci: zmiany rozwojowe w zakresie pojemności pamięci, strategie pamięciowe, metapamięć, pamięć autobiograficzna, rola rodziców w kształtowaniu pamięci autobiograficznej dziecka, amnezja dziecięca, bum wspomnieniowy, pamięć naocznych świadków;

Rozwój intelektualny: koncepcja Piageta (struktura intelektu, stadia rozwoju myślenia), koncepcje rozwoju myślenia w dorosłości, koncepcja Wygotskiego(strefa najbliższego rozwoju, strategie pomagania stosowane przez dorosłych), koncepcja Brunera, zmiany w poziomie inteligencji mierzonej przy użyciu testów;

Rozwój językowy: język a mowa, funkcje języka (związki rozwoju językowego z innymi sferami rozwoju psychicznego), koncepcja rozwoju językowego Skinnera, koncepcja Chomsky’ego (produktywność językowa, struktura powierzchniowa i głęboka), koncepcja Brunnera (styl mowy dorosłych, epizody wspólnej uwagi), rozwój rozumienia znaczenia słów, rozwój wokalizacji i gromadzenie słownika, rozwój rozumienia reguł gramatycznych, rozwój kompetencji komunikacyjnej;

Rozwój emocjonalny: zmiany rozwojowe w zakresie źródeł emocji, emocje w ciągu życia, lęki typowe dla różnych okresów rozwoju, socjalizacja emocji, kompetencja emocjonalna (zdolność dostrzegania cudzych emocji, zjawisko odniesienia społecznego, posługiwanie się słownictwem związanym z emocjami, radzenie sobie z negatywnymi emocjami);

Rozwój osobowości: rozwój osobowości z punktu widzenia teorii cech, rozwój osobowości w ujęciu psychodynamicznym (koncepcja Eriksona, koncepcja Marcii), rozwój osobowości w ujęciu poznawczym (rozwój samoświadomości, pojęcia Ja, samooceny, samoregulacji);

Rozwój społeczny: relacje pionowe i poziome, wczesne uspołecznienie (koncepcja przywiązania Bowlby’ego, typy przywiązania),relacje z rodzicami w okresie adolescencji i dorosłości, relacje z rówieśnikami (rola zabawy, rodzaje zabawy, przyjaźnie dziecięce, miłość w okresie dorastania), zmiany rozwojowe w zakresie zachowań prospołecznych i agresywnych, teorie umysłu i ich rola w rozwoju społecznym dzieci;

Rozwój seksualności: seksualność i jej ekspresja na różnych etapach życia człowieka;

Rozwój moralny: koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Piageta (stadia rozwoju moralnego, odpowiedzialność obiektywna i subiektywna, sprawiedliwość immanentna), koncepcja rozwoju rozumowania moralnego Kohlberga (stadia rozwoju moralnego, krytyka koncepcji Kohlberga);

Ćwiczenia

Zagadnienia ogólne: przedmiot psychologii rozwoju człowieka, pojęcie rozwoju, rodzaje zmian rozwojowych;

Rozwój prenatalny: ciąża (czas trwania, czynniki wpływające na przebieg ciąży), rozwój psychiczny dziecka przed narodzeniem (rozwój narządów zmysłów, pamięć i uczenie się);

Poród i okres noworodkowy: czas trwania i etapy porodu, czynniki ryzyka związane z porodem, wcześniactwo, adaptacja noworodka do zmiany środowiska, funkcjonowanie zmysłów noworodka, rytm snu i czuwania noworodka, odruchy bezwarunkowe, ekspresja emocji u noworodka, komunikowanie się noworodka;

Okres niemowlęcy i poniemowlęcy: rozwój motoryczny, rozwój mowy i kompetencji komunikacyjnej, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium sensoryczno-motoryczne), przywiązanie dziecka do opiekuna i opiekuna do dziecka, samoświadomość i samoregulacja w okresie wczesnego dzieciństwa;

Okres przedszkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium przedoperacyjne), krytyka ujęcia Piageta, dziecięce teorie umysłu, rozwój rysunku, rozwój zabawy, osobowość dziecka w okresie przedszkolnym, rozwój moralny w okresie przedszkolnym;

Okres młodszy szkolny: rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji konkretnych), gotowość szkolna, Ja w roli ucznia, rozwój moralny w młodszym wieku szkolnym;

Adolescencja: dojrzewanie płciowe, rozwój intelektualny w ujęciu Piageta (stadium operacji formalnych), rozwój moralny w okresie adolescencji, osobowość w okresie adolescencji (kryzys tożsamości), bunt młodzieńczy, stosunki z rodzicami w adolescencji, pierwsze związki miłosne;

Okres wczesnej dorosłości: zadania rozwojowe we wczesnej dorosłości (małżeństwo, rodzicielstwo, praca), przemiany w myśleniu ludzi dorosłych;

Okres średniej dorosłości: kryzysy wieku średniego, syndrom opuszczonego gniazda, rola dziadków;

Okres późnej dorosłości: zmiany regresyjne w okresie starzenia, przystosowanie do starości, emerytura i brak pracy;

Śmierć i żałoba: śmierć jako ostatni etap rozwoju, przystosowanie do śmierci, żałoba po utracie bliskiej osoby;

Podsumowanie zajęć: przekazanie studentom indywidualnej informacji na temat wyników ich pracy na ćwiczeniach (ocena umiejętności uzyskanych w czasie wykonywanych zadań, ocena poziomu wiedzy).

LEKTURA OBOWIĄZKOWA

WYKŁAD

Bowlby, J. (2007). Przywiązanie. Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 14. Początki zachowania przywiązaniowego, r. 16 Wzorce przywiązania oraz ich uwarunkowania).

Erikson, E. H. (2004). Tożsamość a cykl życia. Dom Wydawniczy Rebis (r. 2. Rozwój i kryzysy zdrowej osobowości).

Harwas-Napierała B., Trempała J. (red.) (2006 i inne wydania). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 3. Rozwój funkcji psychicznych. PWN (r. 2 Rozwój emocjonalny, r. 4 Rozwój moralny, r. 5 Rozwój osobowości, r. 6 Różnice indywidualne w rozwoju psychicznym).

Jagodzińska, M. (2003). Rozwój pamięci w dzieciństwie. GWP (r. 14. Od pamięci dziecka do pamięci dorosłego: refleksje końcowe).

Piaget, J., Inhelder, B. (1996 i inne wydania). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Siedmioróg (r. 4. „Konkretne”operacje myśli i relacje interidywidualne, r. 5. Przed dorastaniem. Operacje zdaniowe).

Schaffer, H. R. (2008 i inne wydania). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Naukowe PWN (r. 4 Tworzenie związków; r. 5 Rozwój emocjonalny; r. 6 Dziecko jako naukowiec. Piagetowska teoria rozwoju poznawczego; r. 7 Dziecko jako praktykant. Wygotskiego społeczno-poznawcza teoria rozwoju; r. 8 Dzieci jako osoby przetwarzające informacje r. 9 Posługiwanie się językiem; r. 10. Ku dojrzałości).

Strelau, J. (red.). (2000 i inne wydania). Psychologia. Podręcznik akademicki. Tom 1. Podstawy psychologii. GWP (r. 7. Wprowadzenie do psychologii rozwoju - podrozdziały: 7.1 Pojęcie zmiany rozwojowej i 7.2 Modele i strategie badania zmiany rozwojowej).

Vasta R., Haith M., Miller S. (1995). Psychologia dziecka. WSiP (r. 6 Narodziny, rozwój fizyczny i rozwój sprawności; r. 7. Rozwój sensoryczny i percepcyjny; r. 14. Rozwój pojęcia Ja).

ĆWICZENIA (ważniejsze pozycje)

Brzezińska, A. (red.) (2005). Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Harwas-Napierała, B., Trempała, J. (red.) (2011 i inne wydania). Psychologia rozwoju człowieka. Tom 2. Charakterystyka okresów życia człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Schaffer, R. D., Kipp, K. (2014). Psychologia rozwoju. Od dziecka do dorosłości. Harmonia.

Trempała, J. (red.) (2011). Psychologia rozwoju człowieka. Wydawnictwo Naukowe PWN.

LEKTURA UZUPEŁNIAJĄCA

Wykład

Bakiera, L. (2009). Czy dorastanie musi być trudne? Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Eliot, L. (2010). Co tam się dzieje? Jak się rozwija mózg i umysł w pierwszych pięciu latach życia. Media Rodzina

Gopnik, A., Meltzoff, A. N., Kuhl, P. K. (2004). Naukowiec w kołysce. Czego o umyśle i myśleniu uczą nas małe dzieci. Media Rodzina.

Oleś, P. K. (2000). Psychologia przełomu połowy życia. Towarzystwo Naukowe KUL.

Oleś, P. K. (2011). Psychologia człowieka dorosłego. Ciągłość-zmiana-integracja. Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stuart-Hamilton, I. (2006). Psychologia starzenia się. Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Schaffer, R. (2006). Rozwój społeczny, Dzieciństwo i młodość. Wydawnictwo UJ.

Trempała J. (2000). Modele rozwoju psychicznego. Czas i zmiana. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.

Wadsworth, B. J. (1998). Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. WSiP.

Ćwiczenia

Schaffer, D.R. (2008). Psychologia dziecka. Wydawnictwo Naukowe PWN

Turner, J. S., Helms, D.B., (1999). Rozwój człowieka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

Vasta, R., Haith, M. M. Miller, S. A. (1995). Psychologia dziecka. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.

METODY KSZTAŁCENIA

Wykład, pokaz, prezentacja, film, dyskusja, metody aktywizujące studentów (praca w grupach, praca w parach).

NAKŁAD PRACY STUDENTA

Godziny kontaktowe - 45

Przygotowanie się do zajęć, lektury - 45 godzin

Przygotowanie się do egzaminu - 70 godzin

Przygotowanie referatu, prezentacji - 15 godzin

Łączna liczba godzin aktywności - 175