Współczesne problemy socjologii

Na wykład składają się dwa wątki podstawowe, tj. a/ wybrane zagadnienia stanowiące przedmiot bieżących sporów we współczesnej socjologii, (podejście uniwersalistyczne) i b/wybrane zagadnienia podejmowane we współczesnej socjologii polskiej rekonstruowane na podstawie przeglądu tematów podejmowanych przez polskich, współczesnych socjologów.

Strukturę wykładu wyznacza struktura problemów podejmowanych przez współczesnych socjologów polskich rekonstruowana na podstawie tematyki XVIII)) Zjazdu Socjologicznego, (wrzesień 2022r.). Ogólny temat Zjazdu wyrażało hasło 'Społeczeństwo przyszłości. Rekompozycje' a podstawowe zagadnienia to m.in. a/Krajobrazy jutra; b/ Społeczeństwo w chorobie; c/ Społeczeństwo niepewności. Za tymi zagadnieniami kryje się przeświadczenie o 'kryzysie'. Odpowiednio, jeden z ważnych wątków wykładu to właśnie socjologiczna problematyka 'kryzysu' i rozmaite sposoby rozumienia tego terminu we współczesnej socjologii, a także formy, w jakich ten 'kryzys' się przejawia. Omawianie tych zagadnień poprzedza wskazanie na ciągle otwarte pytanie o uniwersalizm bądź partykularyzm współczesnej socjologii, a zatem pytanie o to, czy mamy do czynienia z 'jedną socjologią' czy może mamy tych socjologii wiele - stosownie do kontekstów kulturowych, w jakich są one uprawiane.

Wśród zagadnień kluczowych dla koncepcji wykładu należy wskazać kwestie następujące: (1) 'Społeczeństwo ryzyka' czy 'społeczeństwo niepewności' ? (2) 'Wojny kulturowe: czy kultura może wygrać z naturą, czyli o ewolucyjnych przesłankach ludzkich zachowań? (3) Czy z 'kryzysu' wyłaniają się nowe formy życia zbiorowego i o roli państwa w formowaniu ładu społecznego: o związkach pomiędzy rozmaitymi wolnościami, (gospodarczymi i obywatelskimi) i zakresem państwowego interwencjonizmu; (4) Wątek pn. 'Krajobrazy jutra' jest analizowany m.in. jako problematyka samotności i jej przesłanek we współczesnych społeczeństwach; (5) Ludzka podmiotowość: to poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o ludzką sprawczość, ('human agency'), analizowane w kontekście tzw. wertykalnej mobilności społecznej i na podstawie danych potwierdzających/kontestujących idee 'społeczeństwa otwartego' czy 'społeczeństwa równych szans'

1. C.W. Mills: Wyobraźnia socjologiczna, PWN 2007

2. C. Lasch: Bunt elit, Platan, 1997

3. G. Thereborn: Nierówność, która zabija, PWN 2013

4. J. Zielonka: Kontrrewolucja. Liberalna Europa w odwrocie, PWN 2018

5. A. Mrozowicki, J. Czarzasty, (red.): Oswajanie niepewności, Scholar 2020

6. K.W. Frieske, I. Zakrzewska, (red.): Dialog społeczny i jego konteksty, CPS 'Dialog', 2020

7. P. Domeracki, W. Tyburski, (red.) Zrozumieć Samotność Toruń 2006

8. T. Stawiszyński: Ucieczka od bezradności, Znak 2021

9.D.M. Buss: Kiedy mężczyźni źle się zachowują. Ukryte korzenie oszustw, molestowania i przemocy seksualnej, Sopot 2022

10. D. Acemoglu, J.A. Robinson: Wąski korytarz. Państwa, Społeczeństwa i losy wolności, Poznań 2022

11. N. Taleb: Czarny łabędź, Poznań 2020

Wykład wspierany prezentacjami. Każdy z wątków kończy krótki test cząstkowy zaś cały wykład kończy test o charakterze całościowym. Słuchacze wykładu są usilnie zapraszani do aktywnego uczestnictwa w postaci komentarzy, pytań czy propozycji rozwinięcia zagadnień szczegółowych - wystarczy podnieść 'łapkę' w Teams'ach ! Pytania czy komentarze można również wysyłać pocztą - tylko (!) posługując się pocztą APS-u (kfrieske@aps.edu.pl).

Ocena jest funkcją a/ zaliczenia testów cząstkowych - 10 % za każdy zaliczony test (zalicza 60% poprawnych odpowiedzi) - w sumie 50 % oceny; b/ zaliczenia testu egzaminacyjnego - 30 % (zalicza 60 % poprawnych odpowiedzi); c/ aktywności w toku wykładu - 10%; obecności kontrolowanej przez Teams'y - 10 %. W zależności od dynamiki wykładu możliwe są odstępstwa od wskazanych zasad, ale to będzie uzgadniane ze słuchaczami.

Nakład pracy studenta: ok. 85 godz., w tym: a/ obecność na wykładach -30 godz. b/ przyswojenie sobie prezentowanych treści - 20 godz. c/ przegląd zalecanych lektur - 20 godz. c/ przygotowanie do testu końcowego 15 godz.

Wybrane problemy wpisane w dyskurs współczesnej socjologii. Wychodząc od różnych modeli społeczeństw (społeczeństwo obywatelskie, konsumpcyjne) przez zagadnienia tożsamościowe (kultura indywidualizmu) po kwestie związane z nowymi wymiarami takich zjawisk jak nowoczesność, kultura współczesna i uczestnictwo w niej, inkluzja czy izolacja społeczna.

Celem wykładu jest wprowadzenie studentów psychologii we współczesną problematykę socjologii. W ramach poszczególnych spotkań zostaną zaprezentowane różne obszary życia społecznego, które pozwolą na ukazanie genealogii i różnorodności zagadnień wpisanych w obecny dyskurs nauk socjologicznych. Wychodząc od przykładu społeczeństwa dobrobytu i społeczeństwa konsumpcyjnego uczestnicy zajęć zetkną się z takimi problemami jak kwestia przemian tożsamościowych współczesnych jednostek i społeczeństw, wielowymiarowość zjawisk takich jak nowoczesność czy kultura współczesna po zagłębienie się w obszary dedykowane procesom modelującym działania prowadzące do inkluzji bądź izolacji społecznej.

J. Baudillard, Społeczeństwo konsumpcyjne. Jego mity i struktury, Warszawa 2006

A. Giddens, Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, Warszawa 2002

Erving Goffman, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańsk 2003

N. Klein, No Logo, Warszawa 2014

Socjologia kultury współczesnej w: A. Frikowska-Mankiewicza, T. Kansza, E. Tarkowska (red) Krótkie wykłady z socjologii: kategorie, problemy, subdyscypliny, Warszawa 2013

E. Tarkowska, Dyskursy ubóstwa i wykluczenia społecznego, Łódź 2013

Zrozumieć nowoczesność. Księga jubileuszowa Zygmunta Baumana

Metody kształcenia

wykład, dyskusja

Nakład pracy studenta

Godziny kontaktowe: 15

Godziny przygotowania się do zajęć: 30

Łączna liczba godzin aktywności: 45

Liczba ECTS: 3

Na wykład składają się dwa wątki podstawowe, tj. a/ wybrane zagadnienia stanowiące przedmiot bieżących sporów we współczesnej socjologii, (podejście uniwersalistyczne) i b/wybrane zagadnienia podejmowane we współczesnej socjologii polskiej rekonstruowane na podstawie przeglądu tematów podejmowanych przez polskich, współczesnych socjologów.

W odniesieniu do tematyki "społeczeństwa przyszłości" poruszanej na Zjeździe Socjologicznym w 2022 roku oraz publikacjach dotyczących m.in. zjawiska polikryzysu, w ramach wykładów zostaną poddane analizie proponowane na polu kultury scenariusze przyszłości i "reguły na czas chaosu". Pozwoli to na krytyczną refleksję m.in. następujących zagadnień: a/Krajobrazy jutra; b/ Społeczeństwo w chorobie; c/ Społeczeństwo niepewności. d/ zmienność w kulturze. W każdym z tych przypadków ramą do analizy wybranej problematyki będzie stanowić przeświadczenie o 'kryzysie', w tym właśnie socjologiczna problematyka 'kryzysu' i rozmaite sposoby rozumienia tego terminu we współczesnej socjologii, a także formy, w jakich ten 'kryzys' się przejawia. Omawianie tych zagadnień poprzedza wskazanie na ciągle otwarte pytanie o uniwersalizm bądź partykularyzm współczesnej socjologii, a zatem pytanie o to, czy mamy do czynienia z 'jedną socjologią' czy może mamy tych socjologii wiele - stosownie do kontekstów kulturowych, w jakich są one uprawiane.

Wśród zagadnień kluczowych dla koncepcji wykładu należy wskazać kwestie następujące: (1) 'Społeczeństwo ryzyka' czy 'społeczeństwo niepewności' ? (2) 'Wojny kulturowe: czy kultura może wygrać z naturą, czyli o ewolucyjnych przesłankach ludzkich zachowań? (3) Czy z 'kryzysu' wyłaniają się nowe formy życia zbiorowego i o roli państwa w formowaniu ładu społecznego: o związkach pomiędzy rozmaitymi wolnościami, (gospodarczymi i obywatelskimi) i zakresem państwowego interwencjonizmu; (4) Wątek pn. 'Krajobrazy jutra' jest analizowany m.in. jako problematyka samotności i jej przesłanek we współczesnych społeczeństwach; (5) Ludzka podmiotowość: to poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o ludzką sprawczość, ('human agency'), analizowane w kontekście tzw. wertykalnej mobilności społecznej i na podstawie danych potwierdzających/kontestujących idee 'społeczeństwa otwartego' czy 'społeczeństwa równych szans'

1. C. Lasch: Bunt elit, Platan, 1997

2. J. Zielonka: Kontrrewolucja. Liberalna Europa w odwrocie, PWN 2018

3. G. Thereborn: Nierówność, która zabija, PWN 2013

4. T. Stawiszyński: Ucieczka od bezradności, Znak 2021

5. Oswajając zmienność. Kultura lokalna z perspektywy domów kultury, NCK, Warszawa 2020

6. P. Sztompka: Zaufanie, fundament społeczeństwa, Wydawnictwo Plus, Poznań 2007

7. K.W. Frieske, I. Zakrzewska, (red.): Dialog społeczny i jego konteksty, CPS 'Dialog', 2020

8. D. Acemoglu, J.A. Robinson: Wąski korytarz. Państwa, Społeczeństwa i losy wolności, Poznań 2022

9. N. Taleb: Czarny łabędź. Jak nieprzewidywalne zdarzenia rządzą naszym życiem, Wydawnictwo ZYSK, Poznań 2020

10. J. Hausner, M. Krzykawski: Gospodarka i entropia. Jak wyjść z polikryzysu?, Wydawnictwo Naukowe Scholar, warszawa 2023

11. T. Stawiszyński: Reguły na czas chaosu, Znak Literanova, Warszawa 2022.

Metody kształcenia

wykład, dyskusja

Nakład pracy studenta

Godziny kontaktowe: 15

Godziny przygotowania się do zajęć: 45

Łączna liczba godzin aktywności: 60

Liczba ECTS: 3

Jednostka a społeczeństwo

Normy społeczne- konformizm, dewiacja

Identyfikacja z grupą

Komunikacja społeczna

Relacja i interakcje społeczne

Relacje społeczne- personalne i instrumentalne

Role społeczne- konflikty w rolo, konflikty ról, pochłonięcie przez rolę

Przywództwo

Grupa uczestnictwa a grupa odniesienia

Male grupy a duże grupy

Konflikt społeczny

Zmian społeczna- uwarunkowania naturalne

Zmiana społeczna- uwarunkowania społeczne

Zmian społeczna- uwarunkowania kulturowe

Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003.

Jonathan H. Turner, Struktura teorii socjologicznej, Warszawa 2012

Sposoby pomiaru efektów uczenia się:

Wiedza - Ocena na podstawie egzaminu

Umiejętności - Ocena na podstawie egzamin

Kompetencje społeczne - Ocena wypowiedzi ustnej

Nakład pracy studenta:

1. Udział w wykładach: - 30 h

2. Opracowanie przedstawionych na zajęciach treści - 20 h

3. Zapoznanie się z wybraną literaturą - 15 h

Sumarycznie: 75h

Student realizuje 75 godzin pracy, co odpowiada 3 punktom ECTS

Efekty weryfikowane są poprzez egzamin końcowy sprawdzający wiedzę studentów na temat omawianych zagadnień.

Problematyka zajęć:

1. Tożsamości społeczne

2. Płeć kulturowa

3. Nierówności społeczne ze szczególnym uwzględnieniem nierówności edukacyjnych

4. Religia i przemiany religijności

5. Wykluczenie społeczne

Literatura podstawowa:

Giddens A., Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, rozdz. 3, 5, 10, 11, 17.

Sztompka P., Socjologia, Wydawnictwo Znak, Kraków 2002, rozdz. IV, VII

Literatura uzupełniająca:

Giza A., Sikorska M. (red.), Współczesne społeczeństwo polskie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012

Grotowska-Leder J., Rokicka E. (red.), Przemiany społeczne we współczesnej Polsce i ich konsekwencje

Firkowska-Mankiewicz A., Kanash T., Tarkowska E. (red.), Krótkie wykłady z socjologii. Przegląd problemów i metod, Wydawnictwo APS, Warszawa 2011

Sadura P., Państwo, szkoła, klasy, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2017

Slany K., Struzik J., Wojnicka K. (red.), Gender w społeczeństwie polskim, Wydawnictwo Nomos, Kraków 2011

Zawistowska A., Horyzontalne nierówności edukacyjne we współczesnej Polsce, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2012

Metody kształcenia

wykład on line w aplikacji MTeams, dyskusja

Nakład pracy studenta

Godziny kontaktowe: 15

Godziny przygotowania się do zajęć i egzaminu: 60

Łączna liczba godzin aktywności: 75

Liczba ECTS: 3