Socjologia niepełnosprawności
Informacje ogólne
Kod przedmiotu: | 20-4S-SON1 |
Kod Erasmus / ISCED: | (brak danych) / (brak danych) |
Nazwa przedmiotu: | Socjologia niepełnosprawności |
Jednostka: | Instytut Filozofii i Socjologii |
Grupy: | |
Punkty ECTS i inne: |
0 LUB
2.00
(w zależności od programu)
|
Język prowadzenia: | polski |
Rodzaj przedmiotu: | obowiązkowe |
Efekty uczenia się: |
Wiedza Przedstawia specyfikę i znaczenie socjologii niepełnosprawności, zdrowia i medycyny w systemie nauk społecznych Posługuje się terminologią z zakresu socjologii niepełnosprawności, zdrowia i medycyny na poziomie rozszerzonym Opisuje socjologiczne teorie medycyny, zdrowia, choroby i niepełnosprawności Charakteryzuje społeczno-kulturowe uwarunkowania zachowań w zdrowiu i chorobie Prezentuje szeroką wiedzę o więziach społecznych pomiędzy osobą z niepełnosprawnością a różnymi grupami i instytucjami społecznymi Prowadzi analizę aktów prawnych i dokumentów międzynarodowych dotyczących niepełnosprawności Umiejętności Wyjaśnia społeczne i kulturowe uwarunkowania zdrowia i niepełnosprawności Opisuje wpływ nierówności społecznych na zdrowie i niepełnosprawność Wyjaśnienia rolę rodziny i innych grup społecznych w życiu osób chorych i niepełnosprawnych Prowadzi analizę postaw społecznych wobec osób chorych, niepełnosprawnych, umierających Kompetencje społeczne Docenia potrzebę włączania osób niepełnosprawnych w społeczeństwo Docenia potrzebę uczenia się przez całe życie Wykazuje wrażliwość na potrzeby osób chorych/z niepełnosprawnością/umierających; szanuje ich podmiotowość i prawa Rozumie konieczność zachowania się w sposób profesjonalny i przestrzegania zasad etyki zawodowej |
Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2019/2020" (zakończony)
Okres: | 2020-02-17 - 2020-09-30 |
Przejdź do planu
PN WT ŚR WYK
CZ PT |
Typ zajęć: |
Wykład, 30 godzin
|
|
Koordynatorzy: | Anna Firkowska-Mankiewicz | |
Prowadzący grup: | Anna Firkowska-Mankiewicz | |
Lista studentów: | (nie masz dostępu) | |
Zaliczenie: | Zaliczenie na ocenę | |
Skrócony opis: |
Opis sposobu pomiaru efektów kształcenia: Wywiad (metoda przypadków), recenzja filmu, kolokwium. |
|
Pełny opis: |
Socjologia niepełnosprawności – terminologia i historia dyscypliny. Choroba i niepełnosprawność w ujęciu historycznym i kulturowym. Makro, mezo i mikrospołeczne uwarunkowania zdrowia, choroby i niepełnosprawności. Biologiczna i socjo-demograficzna charakterystyka i problemy osób z niepełnosprawnościami – zasięg zjawiska, wiek, płeć, miejsce zamieszkania, edukacja, zatrudnienie, życie rodzinne i seksualne, samodzielne życie i integracja społeczna, równość wobec prawa, tożsamość i automarginalizacja, śmierć i umieranie. Postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych. Osoby niepełnosprawne w dyskursie politycznym i medialnym. Konwencja ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych. |
|
Literatura: |
Literatura obowiązkowa: C. Barnes, G. Mercer, (2008), Niepełnosprawność, Warszawa, Wyd. Sic! Z. Gajdzica, red. (2013), Człowiek z niepełnosprawnością w rezerwacie przestrzeni publicznej, Kraków, Impuls. B. Gąciarz, S. Rudnicki, red. (2014), Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej, Kraków, Wyd. AGH. A. Giddens, (2012), Socjologia, roz. 10, Warszawa, PWN, s. 388-429. Z. Woźniak, (2008), Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, Warszawa, Wyd. Academica. Konwencja ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych z 13 grudnia 2006 (Dz. U. 2012, nr 0, poz. 1169) Lektura uzupełniająca: M. Anasz, K. Mrugalska, J. Wojtyńska, M. Ferenc, (2014), Życie w integracji, Warszawa, Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych. Z. Kawczyńska-Butrym, (2008), Wyzwania rodziny: zdrowie, choroba, niepełnosprawność, starość, Lublin, Wyd. Makmed. D. Wiszejko-Wierzbicka, M. Racław, A. Wołowicz-Ruszkowska, (2018), Byliśmy jak z kosmosu. Między (nie)wydolnością środowiska a potrzebami rodziców z niepełnosprawnościami, Warszawa, Instytut Spraw Publicznych. |
|
Uwagi: |
Opis metod kształcenia: Wykład konwersacyjny, prezentacje multimedialne, dyskusja typu seminaryjnego, wizytacje. 19.02 - zwolnienie lekarskie 26.02 - zwolnienie lekarskie 04.03 - Prezentacja 1, 2 - Socjologia medycyny, zdrowia i niepełnosprawności - wprowadzenie do problematyki: terminologia i historia dyscypliny. 11.03 - Ustalenia procedowania w związku z koronawirusem. 18.03 - Prezentacja 3 - Społeczeństwo a zmieniający się obraz chorób. 25.03 - Prezentacja 4 - Stratyfikacja społeczna i nierówności społeczne a zdrowie. 01.04 - Prezentacja 5 - Styl życia a zdrowie. 08.04 - Prezentacja 6 - Styl życia a promocja zdrowia. 15.04 - Prezentacja 7 - Relacja lekarz - pacjent. Inna medycyna. 22.04 - Prezentacja 8 - Socjologia niepełnosprawności. 29.04 - Prezentacja 9 - Niepełnosprawność i edukacja. 06.05 - Prezentacja 10 - Znaczenie pracy w życiu osób z niepełnosprawnościami. 13.05 - Prezentacja 11 - Postawy wobec osób z niepełnosprawnościami. 20.05 - Prezentacja 12 - Konwencja ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych. Wszystkie prezentacje wraz ze spisem dodatkowych lektur były sukcesywnie wysyłane na adres studentów: socjologia.polityki.problemow@gmail.com. Kolejna prezentacja zostanie przesłana w terminie późniejszym, a ostatnią przygotują studenci. Ponadto studenci zostali zobowiązani do nadesłania dwu recenzji: z filmu "Nienormalni" oraz wybranego przez siebie filmu dotyczącego osób z niepełnosprawnościami. Zostali także poinformowani o kolokwium na zakończenie zajęć. Kochani Studenci, zgodnie z umową przesyłam na razie prezentacje 4 pierwszych wykładów, do których dołączam dodatkowe lektury, rozwijające problemy zawarte w wykładach. Ci z Państwa, którzy nie będą mogli przeprowadzić wywiadów z osobami niepełnosprawnymi, proszeni są o odnalezienie w internecie filmu Jacka Bławuta " Nienormalni" i napisanie eseju inspirowanego treścią tego filmu ( co Państwa w nim uderzyło, zaskoczyło, zdenerwowało, z jakimi barierami stykali się bohaterowie , jakie postawy społeczne wobec nich prezentowano, itd.). Oprócz tego eseju czekam na recenzję wybranego filmu - tak, jak się umawialiśmy. Być może APS będzie miał jakieś dodatkowe wytyczne w sprawie rozliczenia Państwa zajęć - będziemy w kontakcie. Być może pod koniec zajęć będę się z Państwem umawiać na kolokwium na Skypie. Pozdrawiam serdecznie, trzymajcie się zdrowo - Anna Firkowska-Mankiewicz Nakład pracy studenta: Uczestnictwo w wykładzie: 30h Przygotowanie do zajęć i opracowanie lektur: 10h Przygotowanie wywiadu: 10h przygotowanie do kolokwium: 10h Sumaryczna liczba godzin pracy studenta:60h WYKŁAD 5 STYL ŻYCIA A ZDROWIE STYL ŻYCIA - DEFINICJE • Ostrowska (1999): wzory zachowań i wyborów społecznych, wzory konsumpcji dóbr i usług – zróżnicowane w grupach społecznych różniących się statusem społecznym • Weber (1978): - sposób życia odnoszący się do wyborów różnych dóbr i zachowań (life choices) - szanse życiowe (life chances) – prawdopodobieństwo realizacji tych wyborów uzależnione od sytuacji życiowej STYL ŻYCIA – DEFINICJE c.d. • Bourdieu (1984): - wybory i upodobania kulturowe, symboliczne lub materialne preferencje charakterystyczne dla członków danej klasy i odzwierciedlające ich pozycję społeczną; - habitus: półautomatyczny, nie do końca uświadomiony styl działania nabyty we wcześniejszych doświadczeniach życiowych, zakodowany w myśleniu, odruchach cielesnych i umiejętnościach fizycznych, zdeterminowany społecznymi i ekonomicznymi warunkami życia STYL ŻYCIA – DEFINICJE c.d. • Giddens (1991): styl życia – kwestią indywidualnej odpowiedzialności i wyboru („nie mamy wyboru – musimy stale wybierać”); im mniejsza rola tradycji tym większe zróżnicowanie wyborów związanych ze stylem życia • Ossowski (1986): styl życia to spójny system norm, zwyczajów, konwenansów stanowiących cechę przynależności klasowej, wyznaczających i utrwalających granicę między klasami społecznymi STYL ŻYCIA – DEFINICJE c.d. • Siciński (1978, 1980, 1988): styl życia jako zakres i formy codziennych zachowań, swoistych dla danej zbiorowości społecznej lub jednostki, tj. charakterystyczny „sposób bycia” w społeczeństwie, powiązany nie tylko ze strukturą klasowo-warstwową, ale i z płcią, wiekiem, miejscem zamieszkania, narodowością, rasą PROZDROWOTNY STYL ŻYCIA • Cockerham (1995): wzory świadomych zachowań związanych ze zdrowiem, będących efektem wyborów dokonywanych przez ludzi na podstawie dostępnych możliwości, determinowanych ich sytuacją życiową i pozycją społeczną (dochodem, miejscem zamieszkania, stanem cywilnym, płcią, wiekiem) – czyli kapitałem ekonomicznym, społecznym i kulturowym ZACHOWANIA PROZDROWOTNE I ZWIĄZANE ZE ZDROWIEM • zachowania prozdrowotne – każde intencjonalnie podjęte działanie człowieka, którego celem jest utrwalenie lub podnoszenie potencjału zdrowia • zachowanie związane ze zdrowiem – formy aktywności, które mają wpływ na zdrowie, ale nie towarzyszy im uświadomiony zamiar; ich skutki mogą być pozytywne lub negatywne dla zdrowia AKROSTYCH ZDROWOTNY Smoking SAD Alcohol SADNESS Drugs Nutrition NESS Exercise Stress & life management skils Safety PROZDROWOTNY STYL ŻYCIA W POLSCE - KONTEKST • stan zdrowia i świadomość zdrowotna Polaków • co ludzie robią w celu poprawy stanu zdrowia • dlaczego zdrowy styl życia nie jest w Polsce popularny • stosunek do medycyny i jej możliwości CZY POLACY REALIZUJĄ PROZDROWOTNY STYL ŻYCIA ? • około 20% nie robi nic w kierunku zachowania zdrowia • około 80% deklaruje świadome wykonywanie co najmniej jednej czynności skierowanej na ochronę zdrowia: - korzystanie z opieki zdrowotnej, - zwalczanie, bądź zapobieganie stresowi, - dieta, aktywność fizyczna, unikanie używek KORELATY ZACHOWAŃ MEDYCZNYCH • ocena stanu zdrowia jako gorszy • starszy wiek • obniżone samopoczucie • tendencja do poszukiwania kontaktu z lekarzem w każdej sytuacji • płeć (kobiety częściej szukają kontaktu z lekarzem) • samotność KORELATY ZACHOWAŃ PROZDROWOTNYCH • wyższe wykształcenie • wyższa pozycja społeczna • dobra ocena sytuacji materialnej • zamieszkiwanie w miastach • płeć • wiek • dobre samopoczucie i pozytywne oceny własnych możliwości ZACHOWANIA ZWIĄZANE ZE ZDROWIEM I ICH SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA • sposób odżywiania • palenie tytoniu • picie alkoholu • aktywność fizyczna • badania kontrolne • sen • życie seksualne • wsparcie społeczne ELEMENTY STYLU ŻYCIA LUDZI UWAŻAJĄCYCH SIĘ ZA ZDROWYCH • rzadko chodzą do lekarzy • wykonują niewiele badań kontrolnych • unikają alkoholu i środków uspokajających • zachowują prawidłową wagę ciała • dbają o aktywność fizyczną • dobrze śpią • pozytywnie oceniają swoje życie seksualne WYKŁAD 6 STYL ŻYCIA A PROMOCJA ZDROWIA PROMOCJA ZDROWIA utożsamiana z lansowaniem prozdrowotnego stylu życia i zapewnieniem odpowiedniej opieki zdrowotnej – ale w myśl Karty Ottawskiej (1986) to: proces zwiększający kontrolę nad własnym zdrowiem, czyli czynnikami determinującymi zdrowie kształtowanie sposobów i warunków życia optymalnych dla zachowania zdrowia wzrost odpowiedzialności społecznej za zdrowie, kształtowanie indywidualnych wyborów i działalności społecznej tak, by relacje między ludźmi a ich środowiskiem były harmonijne NOWY PARADYGMAT MEDYCYNY od naprawczej, zorientowanej na patologię, do społeczno-ekologicznego modelu ochrony zdrowia od profilaktyki do promocji zdrowia profilaktyka – wywodzi się i opiera na teoriach racjonalnego wyboru promocja zdrowia – zwraca uwagę na społeczne (strukturalne i kulturowe) wyznaczniki ludzkich wyborów OBSZARY PROMOCJI ZDROWIA tworzenie prozdrowotnej polityki państwa kreowanie środowisk sprzyjających zdrowiu wzmacnianie mobilizacji i partycypacji społecznej na rzecz zdrowia rozwijanie indywidualnych umiejętności prozdrowotnych reorganizacja służby zdrowia JAK KSZTAŁTOWAĆ ZACHOWANIA PROZDROWOTNE ? teoria socjalizacji – kto jest zaangażowany w proces socjalizacji kształtujący zachowania prozdrowotne:- rodzina- system edukacji- kościół- instytucje „czasu wolnego”- agendy kontroli (policja)- instytucje terapeutyczne, rehabilitacyjne- miejsca pracy- instytucje polityczne, liderzy- media- podkultury JAK KSZTAŁTOWAĆ ZACHOWANIA PROZDROWOTNE ? c.d teoria społecznego uczenia się (Bandura 1986):- ujęcie tradycyjne- modelowanie- oczekiwanie własnej skuteczności- wyuczona bezradność- lokalizacja ośrodka kontroli w promocji zdrowia warto formułować cele nie przekraczające poziomu własnej skuteczności, wyzwalać aktywność, dawać poczucie sprawstwa i możliwość kontrolowania własnej sytuacji ETYCZNE PROBLEMY PROMOWANIA PROZDROWOTNYCH STYLÓW ŻYCIA przypisywanie nadmiernej odpowiedzialności za własne zdrowie obwinianie ofiary modyfikacja stylu życia w kierunku prozdrowotnego – adresowana głównie do zamożnych zderzenie laickiej i profesjonalnej perspektywy myślenia o zdrowiu zderzenie wysokiej wartości zdrowia z preferowanie przyjemnego życia – tyrania promocji zdrowia, „healthismu” wolność wyboru prawa pacjenta Dodatkowa lektura A. Ostrowska, Styl życia a zdrowie, Warszawa ,1999, Wyd. IFiS PAN WYKŁAD 7 RELACJA LEKARZ – PACJENT OD PACJENTA DO OBYWATELA „INNA” MEDYCYNA MODELE RELACJILEKARZ - PACJENT model funkcjonalny (Talcot Parsons 1951) model konfliktu (Eliot Freidson 1970) model transakcyjny (Samuel Bloom 1963) MODEL FUNKCJONALNY relacja oparta na współpracy, komplementarności ról, wspólnych wartościach pacjent – ma szukać pomocy, współpracować z lekarzem, chcieć wyzdrowieć lekarz – ma być obiektywny i emocjonalnie neutralny MODEL KONFLIKTU pomiędzy lay referral system (poglądy laików) i professional referral system (poglądy profesjonalistów medycznych) wynikający z innego usytuowania w strukturze społecznej pomiędzy „kulturą pacjenta” a „kulturą lekarza” choroba – formą dewiacji od normalnie pełnionych ról społecznych MODEL TRANSAKCYJNY konflikt między lekarzem a pacjentem rozwiązywany jest przez negocjacje przebieg negocjacji zależy od pozycji społecznej obu partnerów, możliwości intelektualnych pacjenta i jego wiedzy, istnienia alternatywnych terapii, oczekiwań pacjenta, terapeutycznej ideologii lekarza MODEL OBYWATELSKI oparty na prawach człowieka – do informacji, do decydowania o tym czy, jak i gdzie się leczyć teoretycznie koniec dominacji lekarza INNA MEDYCYNA wielkie systemy medyczne Wschodu: ayurveda, medycyna chińska, tybetańska, islamska (grecko-arabsko-perska) małe tradycje medyczne – medycyna nieoficjalna, niekonwencjonalna, nieprofesjonalna, nieortodoksyjna, nieakademicka, alternatywna, komplementarna, lecznictwo niemedyczne (CAM) NIEBIOMEDYCZNE SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z CHOROBAMI w skali globu – w 80% w Polsce – w 60% PRZYCZYNY WZROSTU ZAPOTRZEBOWANIA NA MEDYCYNĘ NIEOFICJALNĄ nieefektywność biomedycyny, zwłaszcza w przypadku chorób przewlekłych dehumanizacja, lekceważenie psychicznych potrzeb pacjentów, arogancja lekarzy wysokie koszty leczenia, utrudniony dostęp do biomedycyny demedykalizacja, ruch na rzecz podmiotowości i praw pacjentów, healthism mechanizmy wolnorynkowe, otwieranie granic, imigracja uzdrowicieli, rosnąca oferta usług komplementarnych moda, fascynacja Orientem, ekologizm, New Age RÓŻNICE MIĘDZY BIOMEDYCYNĄ A CAM brak lub wątpliwe podstawy naukowe i warsztat metodologiczny brak kwalifikacji lekarskich większości terapeutów nieumocowanie w systemie legislacyjnym brak kodeksu etycznego wyznaczającego standardy postępowania STRUKTURA ZJAWISKA samoleczenie (samopomoc) lecznictwo ludowe (kręgarze, „chirurdzy”, „babki”, zielarze, zaklinacze) praktyki lecznicze uzdrowicieli (energoterapia, hipnoza, leczenie mikroelementami, astrologia, szamaństwo) NAJCZĘSTSZE METODY LECZENIA NIEKONWENCJONALNEGO akupunktura homeopatia chiropraktyka (terapia manualna) bioenergoterapia, radiestezja (mesmeryzm – magnetyzm zwierzęcy) joga, tai-chi, chi-kung uzdrawianie duchowe psychoterapia masaże, aromaterapia, leczenie kolorami itp. KTO I DLACZEGO KORZYSTA Z CAM zrażeni do biomedycyny kobiety zamożni biali z klasy średniej mieszkańcy miast Dodatkowe lektury Socjologia medycyny – podejmowane problemy, kategorie analizy, pod red.A. Ostrowskiej,Warszawa,2009, Wyd. IFiS PAN, rozdz. A. Ostrowska, Modele relacji pacjent – lekarz i rozdz. W. Piątkowski, Lecznictwo niemedyczne – perspektywa socjologiczna |
Właścicielem praw autorskich jest Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie.