Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Socjologia niepełnosprawności

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 20-4S-SON1
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (brak danych)
Nazwa przedmiotu: Socjologia niepełnosprawności
Jednostka: Instytut Filozofii i Socjologii
Grupy:
Punkty ECTS i inne: 0 LUB 2.00 (w zależności od programu) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Efekty uczenia się:

Wiedza

Przedstawia specyfikę i znaczenie socjologii niepełnosprawności, zdrowia i medycyny w systemie nauk społecznych

Posługuje się terminologią z zakresu socjologii niepełnosprawności, zdrowia i medycyny na poziomie rozszerzonym

Opisuje socjologiczne teorie medycyny, zdrowia, choroby i niepełnosprawności

Charakteryzuje społeczno-kulturowe uwarunkowania zachowań w zdrowiu i chorobie

Prezentuje szeroką wiedzę o więziach społecznych pomiędzy osobą z niepełnosprawnością a różnymi grupami i instytucjami społecznymi

Prowadzi analizę aktów prawnych i dokumentów międzynarodowych dotyczących niepełnosprawności

Umiejętności

Wyjaśnia społeczne i kulturowe uwarunkowania zdrowia i niepełnosprawności

Opisuje wpływ nierówności społecznych na zdrowie i niepełnosprawność

Wyjaśnienia rolę rodziny i innych grup społecznych w życiu osób chorych i niepełnosprawnych

Prowadzi analizę postaw społecznych wobec osób chorych, niepełnosprawnych, umierających

Kompetencje społeczne

Docenia potrzebę włączania osób niepełnosprawnych w społeczeństwo

Docenia potrzebę uczenia się przez całe życie

Wykazuje wrażliwość na potrzeby osób chorych/z niepełnosprawnością/umierających; szanuje ich podmiotowość i prawa

Rozumie konieczność zachowania się w sposób profesjonalny i przestrzegania zasad etyki zawodowej

Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2019/2020" (zakończony)

Okres: 2020-02-17 - 2020-09-30
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 30 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Anna Firkowska-Mankiewicz
Prowadzący grup: Anna Firkowska-Mankiewicz
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Zaliczenie na ocenę
Skrócony opis:

Opis sposobu pomiaru efektów kształcenia:

Wywiad (metoda przypadków), recenzja filmu, kolokwium.

Pełny opis:

Socjologia niepełnosprawności – terminologia i historia dyscypliny.

Choroba i niepełnosprawność w ujęciu historycznym i kulturowym.

Makro, mezo i mikrospołeczne uwarunkowania zdrowia, choroby i niepełnosprawności.

Biologiczna i socjo-demograficzna charakterystyka i problemy osób z niepełnosprawnościami – zasięg zjawiska, wiek, płeć, miejsce zamieszkania, edukacja, zatrudnienie, życie rodzinne i seksualne, samodzielne życie i integracja społeczna, równość wobec prawa, tożsamość i automarginalizacja, śmierć i umieranie.

Postawy społeczne wobec osób niepełnosprawnych.

Osoby niepełnosprawne w dyskursie politycznym i medialnym.

Konwencja ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych.

Literatura:

Literatura obowiązkowa:

C. Barnes, G. Mercer, (2008), Niepełnosprawność, Warszawa, Wyd. Sic!

Z. Gajdzica, red. (2013), Człowiek z niepełnosprawnością w rezerwacie przestrzeni publicznej, Kraków, Impuls.

B. Gąciarz, S. Rudnicki, red. (2014), Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej, Kraków, Wyd. AGH.

A. Giddens, (2012), Socjologia, roz. 10, Warszawa, PWN, s. 388-429.

Z. Woźniak, (2008), Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej, Warszawa, Wyd. Academica.

Konwencja ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych z 13 grudnia 2006 (Dz. U. 2012, nr 0, poz. 1169)

Lektura uzupełniająca:

M. Anasz, K. Mrugalska, J. Wojtyńska, M. Ferenc, (2014), Życie w integracji, Warszawa, Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych.

Z. Kawczyńska-Butrym, (2008), Wyzwania rodziny: zdrowie, choroba, niepełnosprawność, starość, Lublin, Wyd. Makmed.

D. Wiszejko-Wierzbicka, M. Racław, A. Wołowicz-Ruszkowska, (2018), Byliśmy jak z kosmosu. Między (nie)wydolnością środowiska a potrzebami rodziców z niepełnosprawnościami, Warszawa, Instytut Spraw Publicznych.

Uwagi:

Opis metod kształcenia:

Wykład konwersacyjny, prezentacje multimedialne, dyskusja typu seminaryjnego, wizytacje.

19.02 - zwolnienie lekarskie

26.02 - zwolnienie lekarskie

04.03 - Prezentacja 1, 2 - Socjologia medycyny, zdrowia i niepełnosprawności - wprowadzenie do problematyki: terminologia i historia dyscypliny.

11.03 - Ustalenia procedowania w związku z koronawirusem.

18.03 - Prezentacja 3 - Społeczeństwo a zmieniający się obraz chorób.

25.03 - Prezentacja 4 - Stratyfikacja społeczna i nierówności społeczne a zdrowie.

01.04 - Prezentacja 5 - Styl życia a zdrowie.

08.04 - Prezentacja 6 - Styl życia a promocja zdrowia.

15.04 - Prezentacja 7 - Relacja lekarz - pacjent. Inna medycyna.

22.04 - Prezentacja 8 - Socjologia niepełnosprawności.

29.04 - Prezentacja 9 - Niepełnosprawność i edukacja.

06.05 - Prezentacja 10 - Znaczenie pracy w życiu osób z niepełnosprawnościami.

13.05 - Prezentacja 11 - Postawy wobec osób z niepełnosprawnościami.

20.05 - Prezentacja 12 - Konwencja ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych.

Wszystkie prezentacje wraz ze spisem dodatkowych lektur były sukcesywnie wysyłane na adres studentów: socjologia.polityki.problemow@gmail.com. Kolejna prezentacja zostanie przesłana w terminie późniejszym, a ostatnią przygotują studenci. Ponadto studenci zostali zobowiązani do nadesłania dwu recenzji: z filmu "Nienormalni" oraz wybranego przez siebie filmu dotyczącego osób z niepełnosprawnościami. Zostali także poinformowani o kolokwium na zakończenie zajęć.

Kochani Studenci, zgodnie z umową przesyłam na razie prezentacje 4 pierwszych wykładów, do których dołączam dodatkowe lektury, rozwijające problemy zawarte w wykładach. Ci z Państwa, którzy nie będą mogli przeprowadzić wywiadów z osobami niepełnosprawnymi, proszeni są o odnalezienie w internecie filmu Jacka Bławuta " Nienormalni" i napisanie eseju inspirowanego treścią tego filmu ( co Państwa w nim uderzyło, zaskoczyło, zdenerwowało, z jakimi barierami stykali się bohaterowie , jakie postawy społeczne wobec nich prezentowano, itd.). Oprócz tego eseju czekam na recenzję wybranego filmu - tak, jak się umawialiśmy. Być może APS będzie miał jakieś dodatkowe wytyczne w sprawie rozliczenia Państwa zajęć - będziemy w kontakcie. Być może pod koniec zajęć będę się z Państwem umawiać na kolokwium na Skypie.

Pozdrawiam serdecznie, trzymajcie się zdrowo - Anna Firkowska-Mankiewicz

Nakład pracy studenta:

Uczestnictwo w wykładzie: 30h

Przygotowanie do zajęć i opracowanie lektur: 10h

Przygotowanie wywiadu: 10h

przygotowanie do kolokwium: 10h

Sumaryczna liczba godzin pracy studenta:60h

WYKŁAD 5

STYL ŻYCIA A ZDROWIE

STYL ŻYCIA - DEFINICJE

• Ostrowska (1999): wzory zachowań i wyborów społecznych, wzory konsumpcji dóbr i usług – zróżnicowane w grupach społecznych różniących się statusem społecznym • Weber (1978): - sposób życia odnoszący się do wyborów różnych dóbr i zachowań (life choices) - szanse życiowe (life chances) – prawdopodobieństwo realizacji tych wyborów uzależnione od sytuacji życiowej

STYL ŻYCIA – DEFINICJE c.d.

• Bourdieu (1984): - wybory i upodobania kulturowe, symboliczne lub materialne preferencje charakterystyczne dla członków danej klasy i odzwierciedlające ich pozycję społeczną; - habitus: półautomatyczny, nie do końca uświadomiony styl działania nabyty we wcześniejszych doświadczeniach życiowych, zakodowany w myśleniu, odruchach cielesnych i umiejętnościach fizycznych, zdeterminowany społecznymi i ekonomicznymi warunkami życia

STYL ŻYCIA – DEFINICJE c.d.

• Giddens (1991): styl życia – kwestią indywidualnej odpowiedzialności i wyboru („nie mamy wyboru – musimy stale wybierać”); im mniejsza rola tradycji tym większe zróżnicowanie wyborów związanych ze stylem życia • Ossowski (1986): styl życia to spójny system norm, zwyczajów, konwenansów stanowiących cechę przynależności klasowej, wyznaczających i utrwalających granicę między klasami społecznymi

STYL ŻYCIA – DEFINICJE c.d.

• Siciński (1978, 1980, 1988): styl życia jako zakres i formy codziennych zachowań, swoistych dla danej zbiorowości społecznej lub jednostki, tj. charakterystyczny „sposób bycia” w społeczeństwie, powiązany nie tylko ze strukturą klasowo-warstwową, ale i z płcią, wiekiem, miejscem zamieszkania, narodowością, rasą

PROZDROWOTNY STYL ŻYCIA

• Cockerham (1995): wzory świadomych zachowań związanych ze zdrowiem, będących efektem wyborów dokonywanych przez ludzi na podstawie dostępnych możliwości, determinowanych ich sytuacją życiową i pozycją społeczną (dochodem, miejscem zamieszkania, stanem cywilnym, płcią, wiekiem) – czyli kapitałem ekonomicznym, społecznym i kulturowym

ZACHOWANIA PROZDROWOTNE I ZWIĄZANE ZE ZDROWIEM • zachowania prozdrowotne – każde intencjonalnie podjęte działanie człowieka, którego celem jest utrwalenie lub podnoszenie potencjału zdrowia • zachowanie związane ze zdrowiem – formy aktywności, które mają wpływ na zdrowie, ale nie towarzyszy im uświadomiony zamiar; ich skutki mogą być pozytywne lub negatywne dla zdrowia

AKROSTYCH ZDROWOTNY

Smoking SAD Alcohol SADNESS Drugs Nutrition NESS Exercise Stress & life management skils Safety

PROZDROWOTNY STYL ŻYCIA W POLSCE - KONTEKST • stan zdrowia i świadomość zdrowotna Polaków • co ludzie robią w celu poprawy stanu zdrowia • dlaczego zdrowy styl życia nie jest w Polsce popularny • stosunek do medycyny i jej możliwości

CZY POLACY REALIZUJĄ PROZDROWOTNY STYL ŻYCIA ? • około 20% nie robi nic w kierunku zachowania zdrowia • około 80% deklaruje świadome wykonywanie co najmniej jednej czynności skierowanej na ochronę zdrowia: - korzystanie z opieki zdrowotnej, - zwalczanie, bądź zapobieganie stresowi, - dieta, aktywność fizyczna, unikanie używek

KORELATY ZACHOWAŃ MEDYCZNYCH • ocena stanu zdrowia jako gorszy • starszy wiek • obniżone samopoczucie • tendencja do poszukiwania kontaktu z lekarzem w każdej sytuacji • płeć (kobiety częściej szukają kontaktu z lekarzem) • samotność

KORELATY ZACHOWAŃ PROZDROWOTNYCH • wyższe wykształcenie • wyższa pozycja społeczna • dobra ocena sytuacji materialnej • zamieszkiwanie w miastach • płeć • wiek • dobre samopoczucie i pozytywne oceny własnych możliwości

ZACHOWANIA ZWIĄZANE ZE ZDROWIEM I ICH SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA • sposób odżywiania • palenie tytoniu • picie alkoholu • aktywność fizyczna • badania kontrolne • sen • życie seksualne • wsparcie społeczne

ELEMENTY STYLU ŻYCIA LUDZI UWAŻAJĄCYCH SIĘ ZA ZDROWYCH • rzadko chodzą do lekarzy • wykonują niewiele badań kontrolnych • unikają alkoholu i środków uspokajających • zachowują prawidłową wagę ciała • dbają o aktywność fizyczną • dobrze śpią • pozytywnie oceniają swoje życie seksualne

WYKŁAD 6

STYL ŻYCIA A PROMOCJA ZDROWIA

PROMOCJA ZDROWIA

utożsamiana z lansowaniem prozdrowotnego stylu życia i zapewnieniem odpowiedniej opieki zdrowotnej – ale w myśl Karty Ottawskiej (1986) to:

proces zwiększający kontrolę nad własnym zdrowiem, czyli czynnikami determinującymi zdrowie

kształtowanie sposobów i warunków życia optymalnych dla zachowania zdrowia

wzrost odpowiedzialności społecznej za zdrowie, kształtowanie indywidualnych wyborów i działalności społecznej tak, by relacje między ludźmi a ich środowiskiem były harmonijne

NOWY PARADYGMAT MEDYCYNY

od naprawczej, zorientowanej na patologię, do społeczno-ekologicznego modelu ochrony zdrowia

od profilaktyki do promocji zdrowia

profilaktyka – wywodzi się i opiera na teoriach racjonalnego wyboru

promocja zdrowia – zwraca uwagę na społeczne (strukturalne i kulturowe) wyznaczniki ludzkich wyborów

OBSZARY PROMOCJI ZDROWIA

tworzenie prozdrowotnej polityki państwa

kreowanie środowisk sprzyjających zdrowiu

wzmacnianie mobilizacji i partycypacji społecznej na rzecz zdrowia

rozwijanie indywidualnych umiejętności prozdrowotnych

reorganizacja służby zdrowia

JAK KSZTAŁTOWAĆ ZACHOWANIA PROZDROWOTNE ?

teoria socjalizacji – kto jest zaangażowany w proces socjalizacji kształtujący zachowania prozdrowotne: - rodzina - system edukacji - kościół - instytucje „czasu wolnego” - agendy kontroli (policja) - instytucje terapeutyczne, rehabilitacyjne - miejsca pracy - instytucje polityczne, liderzy - media - podkultury

JAK KSZTAŁTOWAĆ ZACHOWANIA PROZDROWOTNE ? c.d

teoria społecznego uczenia się (Bandura 1986): - ujęcie tradycyjne - modelowanie - oczekiwanie własnej skuteczności - wyuczona bezradność - lokalizacja ośrodka kontroli

w promocji zdrowia warto formułować cele nie przekraczające poziomu własnej skuteczności, wyzwalać aktywność, dawać poczucie sprawstwa i możliwość kontrolowania własnej sytuacji

ETYCZNE PROBLEMY PROMOWANIA PROZDROWOTNYCH STYLÓW ŻYCIA

przypisywanie nadmiernej odpowiedzialności za własne zdrowie

obwinianie ofiary

modyfikacja stylu życia w kierunku prozdrowotnego – adresowana głównie do zamożnych

zderzenie laickiej i profesjonalnej perspektywy myślenia o zdrowiu

zderzenie wysokiej wartości zdrowia z preferowanie przyjemnego życia – tyrania promocji zdrowia, „healthismu”

wolność wyboru

prawa pacjenta

Dodatkowa lektura

A. Ostrowska, Styl życia a zdrowie, Warszawa ,1999, Wyd. IFiS PAN

WYKŁAD 7

RELACJA LEKARZ – PACJENT OD PACJENTA DO OBYWATELA

„INNA” MEDYCYNA

MODELE RELACJI LEKARZ - PACJENT

model funkcjonalny (Talcot Parsons 1951)

model konfliktu (Eliot Freidson 1970)

model transakcyjny (Samuel Bloom 1963)

MODEL FUNKCJONALNY

relacja oparta na współpracy, komplementarności ról, wspólnych wartościach

pacjent – ma szukać pomocy, współpracować z lekarzem, chcieć wyzdrowieć

lekarz – ma być obiektywny i emocjonalnie neutralny

MODEL KONFLIKTU

pomiędzy lay referral system (poglądy laików) i professional referral system (poglądy profesjonalistów medycznych)

wynikający z innego usytuowania w strukturze społecznej

pomiędzy „kulturą pacjenta” a „kulturą lekarza”

choroba – formą dewiacji od normalnie pełnionych ról społecznych

MODEL TRANSAKCYJNY

konflikt między lekarzem a pacjentem rozwiązywany jest przez negocjacje

przebieg negocjacji zależy od pozycji społecznej obu partnerów, możliwości intelektualnych pacjenta i jego wiedzy, istnienia alternatywnych terapii, oczekiwań pacjenta, terapeutycznej ideologii lekarza

MODEL OBYWATELSKI

oparty na prawach człowieka – do informacji, do decydowania o tym czy, jak i gdzie się leczyć

teoretycznie koniec dominacji lekarza

INNA MEDYCYNA

wielkie systemy medyczne Wschodu: ayurveda, medycyna chińska, tybetańska, islamska (grecko-arabsko-perska)

małe tradycje medyczne – medycyna nieoficjalna, niekonwencjonalna, nieprofesjonalna, nieortodoksyjna, nieakademicka, alternatywna, komplementarna, lecznictwo niemedyczne

(CAM)

NIEBIOMEDYCZNE SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z CHOROBAMI

w skali globu – w 80%

w Polsce – w 60%

PRZYCZYNY WZROSTU ZAPOTRZEBOWANIA NA MEDYCYNĘ NIEOFICJALNĄ

nieefektywność biomedycyny, zwłaszcza w przypadku chorób przewlekłych

dehumanizacja, lekceważenie psychicznych potrzeb pacjentów, arogancja lekarzy

wysokie koszty leczenia, utrudniony dostęp do biomedycyny

demedykalizacja, ruch na rzecz podmiotowości i praw pacjentów, healthism

mechanizmy wolnorynkowe, otwieranie granic, imigracja uzdrowicieli, rosnąca oferta usług komplementarnych

moda, fascynacja Orientem, ekologizm, New Age

RÓŻNICE MIĘDZY BIOMEDYCYNĄ A CAM

brak lub wątpliwe podstawy naukowe i warsztat metodologiczny

brak kwalifikacji lekarskich większości terapeutów

nieumocowanie w systemie legislacyjnym

brak kodeksu etycznego wyznaczającego standardy postępowania

STRUKTURA ZJAWISKA

samoleczenie (samopomoc)

lecznictwo ludowe (kręgarze, „chirurdzy”, „babki”, zielarze, zaklinacze)

praktyki lecznicze uzdrowicieli (energoterapia, hipnoza, leczenie mikroelementami, astrologia, szamaństwo)

NAJCZĘSTSZE METODY LECZENIA NIEKONWENCJONALNEGO

akupunktura

homeopatia

chiropraktyka (terapia manualna)

bioenergoterapia, radiestezja (mesmeryzm – magnetyzm zwierzęcy)

joga, tai-chi, chi-kung

uzdrawianie duchowe

psychoterapia

masaże, aromaterapia, leczenie kolorami itp.

KTO I DLACZEGO KORZYSTA Z CAM

zrażeni do biomedycyny

kobiety

zamożni biali z klasy średniej

mieszkańcy miast

Dodatkowe lektury

Socjologia medycyny – podejmowane problemy, kategorie analizy, pod red.A. Ostrowskiej,Warszawa,2009, Wyd. IFiS PAN, rozdz. A. Ostrowska, Modele relacji pacjent – lekarz i rozdz. W. Piątkowski, Lecznictwo niemedyczne – perspektywa socjologiczna

Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie.
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.0.0-7 (2024-02-19)